Ωρωπός, ο.
Σταμάτα, η.
ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ
189
235. Ωρωπός, Άγιος Γεώργιος, τοιχογραφία
235. Ωρωπός, ο.
Το σημαντικότερο μνημείο στην περιοχή του Ωρωπού αποτε-
λεί ο ερειπωμένος ναός του Αγίου Γεωργίου, τρίκλιτη ξυλό-
στεγη βασιλική με οξυκόρυφα τόξα στις κιονοστοιχίες. Ο τοι-
χογραφικός διάκοσμος, τμήματα του οποίου έχουν αποτοιχι-
στεί και βρίσκονται στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών, τοποθε-
τείται χρονολογικά στις πρώτες δεκαετίες του 13ου αι. Στην
περίοδο της Φραγκοκρατίας αποδίδονται επίσης ο σταυρεπί-
στεγος ναός του Αγίου Νικολάου και οι Άγιοι Απόστολοι, μο-
νόχωρη εκκλησία με τριμερές ιερό, στο εσωτερικό της οποίας
υπάρχουν δύο αρκοσόλια με γοτθικά πλαίσια.
236. Κάλαμος, ο.
Ο Άγιος Νικόλαος στο νεκροταφείο του Καλάμου αποτελεί
σπάνιο δείγμα της παραλλαγής του τρίκλιτου σταυρεπίστεγου
ναού, με νάρθηκα. Χρονολογείται στον 13ο αι. και σώζει στον
νάρθηκα τμήματα τοιχογραφιών, έργα υψηλής ποιότητας που
χρονολογούνται στα τέλη του ίδιου αιώνα και σχετίζονται με
τον διάκοσμο της Ομορφοκκλησιάς στο Γαλάτσι.
237. Μαραθώνας, ο.
Ο Μαραθώνας φαίνεται πως φιλοξένησε μία από τις πρώτες ορ-
γανωμένες χριστιανικές κοινότητες στην Αττική, όπως μαρτυρεί
η παρουσία του τοπικού επισκόπου σε εκκλησιαστική σύνοδο τον
4ο αι., αλλά μέχρι στιγμής δεν έχουν επισημανθεί σημαντικά οι-
κοδομικά λείψανα της παλαιοχριστιανικής περιόδου. Στον 9ο αι.
μαρτυρείται από υμνογραφικές πηγές η λατρεία του Αγίου Φλέ-
γοντος στην περιοχή. Κτίσμα του 12ου αι. θεωρείται ο νάρθηκας
του ναού των Αγίων Σαράντα στην Οινόη, ο οποίος έχει δύο με-
γάλα τόξα στην πρόσοψη, κτισμένα επιμελώς με πώρινους θολί-
τες. Στην ίδια περιοχή έχει σωθεί σχεδόν ακέραιος ένας τετρά-
γωνος πύργος της εποχής της Φραγκοκρατίας, της τυπικής μορ-
φής των κτισμάτων αυτού του είδους στην αττική ύπαιθρο.
238. Πάρνηθα, η.
Στις πλαγιές της Πάρνηθας προς το λεκανοπέδιο και την πε-
ριοχή του Μενιδίου σώζονται τρία μνημεία της υστεροβυζαντι-
νής περιόδου. Η Αγία Τριάδα, καθολικό της ομώνυμης μεταβυ-
ζαντινής μονής, σε υψόμετρο 1.000 μ. περίπου, είναι σταυρε-
πίστεγος ναός, με τυφλά αψιδώματα εσωτερικά στους πλευρι-
κούς τοίχους και μεταγενέστερο νάρθηκα. Τοποθετείται στους
υστεροβυζαντινούς χρόνους, με βάση στρώμα τοιχογραφιών,
γλυπτά μέλη και στοιχεία της τοιχοποιίας. Στον Άγιο
Νικόλαο
στην Πέτρα Βαρυμπόπης, μικρό σταυρόσχημο ναό με ογκώδη
τρούλλο, αποκαλύφθηκε με τον σεισμό του 1999 στρώμα τοιχο-
γραφιών του 13ου αι. Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομο
ς
(ή Νηστι-
κός) στο Μενίδι είναι μικρών διαστάσεων τετρακιόνιος σταυρο-
ειδής εγγεγραμμένος, αλλοιωμένος εξωτερικά από νεώτερες
επεμβάσεις. Σε εργασίες αποκατάστασης αποκαλύφθηκαν πα-
ραστάσεις που χρονολογούνται στα τέλη του 13ου αι.
239. Σταμάτα, η.
Στην περιοχή της Σταμάτας ανασκάφηκε τρίκλιτη παλαιοχρι-
στιανική βασιλική, με νάρθηκα και προσκτίσματα που περιλαμ-
βάνουν βαπτιστήριο. Χρονολογείται στα τέλη του 5ου-αρχές
του 6ου αι. Κατά τον 11ο πιθανώς αι., τμήμα του μεσαίου κλί-
τους ανοικοδομήθηκε και επαναλειτούργησε ως εκκλησία.
Ανατολικά της αψίδας βρέθηκε δίδυμος κτιστός κιβωτιόσχη-
μος τάφος, με ζωγραφικό διάκοσμο και σημαντικά κτερίσμα-
τα, ο οποίος χρονολογείται στον 6ο αι.
239. Σταμάτα,
κάτοψη
βασιλικής
