Άγιος Δημήτριος, ο.
Ακραίφνιο, το.
ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ
183
μνημείο της εποχής του, καθώς αντιπροσωπεύει την μετάβα-
ση από τον τύπο της βασιλικής στον εγγεγραμμένο σταυρο-
ειδή με τρούλλο ναό. Η βόρεια και η νότια κεραία του σταυ-
ρικού πυρήνα εξέχουν από τον όγκο του κτίσματος. Ιδιαίτερα
σημαντικός είναι ο πλούσιος γλυπτός διάκοσμος του μνημεί-
ου, που σηματοδοτεί την απαρχή της άνθησης της ελλαδικής
μεσοβυζαντινής γλυπτικής. Τα spolia, τα ιωνικά κιονόκρανα και
το τμήμα ενός παλαιοχριστιανικού ψηφιδωτού δαπέδου δηλώ-
νουν την πιθανή ύπαρξη προγενέστερης, παλαιοχριστιανικής
βασιλικής στον χώρο.
Στον Ορχομενό σώζεται επίσης ο μικρός τρίκογχος ναός του
Αγίου Σώζοντα, που χρονολογείται στον 12o αι. και διατηρεί
δύο στρώματα τοιχογραφιών, το αρχικό που τοποθετείται στα
τέλη του 12oυ αι. και το δεύτερο στον 16ο αι.
215. Ορχομενός, Παναγία Σκριπού, επιγραφή
215. Ορχομενός, Παναγία Σκριπού, ηλιακό ρολόι
215. Ορχομενός, Παναγία Σκριπού, ανάγλυφη ζωφόρος
216. Άγιος Δημήτριος, ο.
Σύγχρονος οικισμός νότια του Ορχομενού. Στο κέντρο του
βρίσκεται ο ναός του Αγίου Γεωργίου και των Ταξιαρχών, η
πρώτη φάση του οποίου χρονολογείται στον 12ο-13ο αι. Ο
ναός χωρίζεται με πεσσοστοιχία σε δύο κλίτη και καλύπτεται
από δίριχτη στέγη. Στην τοιχοποιία του είναι ενσωματωμένα
πολλά αρχαία μέλη, μία επιγραφή και μεσοβυζαντινά γλυπτά.
217. Σπηλαιώδης ναός της Παναγίας (;).
Στον δρόμο από το Ακραίφνιο προς το Κάστρο, κοντά στην
θέση Βρυστικά, έχει επισημανθεί σπηλαιώδης ναός αφιερωμέ-
νος μάλλον στην Παναγία, με ζωγραφικό διάκοσμο που τοπο-
θετείται πιθανώς στον 13ο αι.
218. Ακραίφνιο, το.
Σύγχρονη ονομασία του παλαιού χωριού Καρδίτσα, στη θέση
της αρχαίας Ακραιφίας. Κάτω από την αρχαία ακρόπολη, κατά
μήκος της εθνικής οδού Αθηνών-Λαμίας ανασκάφηκαν πρό-
σφατα υστερορωμαϊκά και βυζαντινά κατάλοιπα που μαρτυ-
ρούν την συνέχιση της κατοίκησης στο Ακραίφνιο έως του με-
σοβυζαντινούς χρόνους. Εντοπίστηκαν παλαιοχριστιανικό νε-
κροταφείο με χρήση έως τον 7ο αι., υστερορωμαϊκές αγροικί-
ες, μία από τις οποίες σώζει εγκατάσταση ελαιοτριβείου, απο-
θέτες, εργαστήρια και κεραμικοί κλίβανοι στο χώρο του αρχαί-
ου νεκροταφείου, καθώς και αναχωματικά έργα που σχετίζο-
νται με την παρακείμενη λίμνη Κωπαΐδα. Τον 10ο-11ο αι. ιδρύε-
ται στην θέση του παλαιοχριστιανικού νεκροταφείου οικισμός
