Άρμα, το.
Θήβα, η. Θήβαι, αι.
ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ
186
228. Θήβα, ταφικό παρεκκλήσιο
228. Θήβα, Αγία Φωτεινή
228. Θήβα, Άγιος Γρηγόριος
227. Άρμα, το.
Αρχαία ακρόπολη, τα τείχη της οποίας επαναχρησιμοποιήθη-
καν στην βυζαντινή περίοδο. Σώζεται φραγκικός πύργος στο
ανατολικό άκρο της.
228. Θήβα, η.
Θήβαι, αι.
Η Θήβα αποτελεί σημαντικό κέντρο στην παλαιοχριστιανική και
βυζαντινή περίοδο, καθώς και στην περίοδο της Φραγκοκρατί-
ας. Ήδη τον 4ο αι. ήταν έδρα επισκοπής. Αντιστάθηκε στις επι-
δρομές του Αλάριχου το 396 μ.Χ., ενώ τον 6ο αι. τα τείχη της
Καδμείας ακρόπολης ενισχύθηκαν σύμφωνα με μαρτυρίες από
τον Ιουστινιανό. Από την παλαιοχριστιανική Θήβα έχουν ανα-
σκαφεί πολυάριθμες επαύλεις με ψηφιδωτά δάπεδα. Γνωστό-
τερο είναι το ψηφιδωτό με την παράσταση των Μηνών, του 5ου
αι., πιθανόν από βασιλική, που σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο
Θηβών. Τμήμα αψίδας παλαιοχριστιανικής βασιλικής αποκαλύ-
φθηκε δίπλα στον ναό του Ευαγγελιστή Λουκά στο παλιό νε-
κροταφείο της πόλης. Στο διακονικό του ναού του Ευαγγελιστή
υπάρχει ρωμαϊκή μαρμάρινη σαρκοφάγος του 2ου αι. μ.Χ. με
μεταγενέστερα επιγράμματα του 4ου αι., στην οποία πιστεύεται
ότι τάφηκε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Άλλοι παλαιοχριστιανικοί
ναοί ενδέχεται να προϋπήρχαν στην θέση μεταγενέστερων εκ-
κλησιών. Στις ανασκαφές εντοπίστηκαν ακόμα καμαροσκεπής
τάφος με τοιχογραφίες εντός της Καδμείας, νεκροταφεία εκτός
της Καδμείας, κατακόμβη με ίχνη τοιχογραφιών στους λόφους
Καστέλια, καθώς και λουτρικά συγκροτήματα εντός της τειχι-
σμένης πόλης.
Από τον 8ο αι. η Θήβα αναδείχτηκε σε πρωτεύουσα του Θέμα-
τος της Ελλάδος και έδρα του στρατηγού του Θέματος. Κατά
τη μεσοβυζαντινή περίοδο γνώρισε μεγάλη οικονομική και κοι-
νωνική ακμή ως κέντρο παραγωγής μεταξιού. Το 1147 αλώθηκε
από τους Νορμανδούς. Στο τέλος του 12ου αι. κυριεύτηκε από
τον άρχοντα του Ναυπλίου και του Άργους Λέοντα Σγουρό, ο
οποίος αναγκάστηκε να την παραδώσει μετά την Δ΄ Σταυροφο-
ρία στον Βονιφάτιο Μομφερατικό για να παραχωρηθεί μαζί με
την υπόλοιπη Βοιωτία, την Αττική και μέρος της Λοκρίδας στον
Βουργουνδό φεουδάρχη Όθωνα Δελαρός. Η Θήβα έγινε πρω-
τεύουσα του Δουκάτου των Αθηνών και έδρα του φεουδάρχη.
Το 1311 μετά την ήττα του Βαλθέρου Βρυεννίου στην μάχη του
Αλμυρού η πόλη καταλήφθηκε και λεηλατήθηκε από την Κατα-
λανική Εταιρεία. Ακολούθησε περίοδος παρακμής και λεηλασι-
ών. Το 1388 περιήλθε στον οίκο των Ατζαγιόλι με ηγεμόνα τον
Αντώνιο Α΄, ήταν υποτελής όμως στους Τούρκους. Προσαρτή-
θηκε στο οθωμανικό κράτος το 1460.
Τμήματα του βυζαντινού τείχους της Καδμείας που ακολου-
θούσε σε γενικές γραμμές το κλασικό, έχουν αποκαλυφθεί σε
ανασκαφές. Πύργος που αποτελούσε τμήμα της βυζαντινής
οχύρωσης σώζεται σε ικανό ύψος στο χώρο του αρχαιολο-
γικού Μουσείου Θηβών. Περισσότεροι από 15 μεσοβυζαντι-
νοί ναοί έχουν εντοπιστεί σε ανασκαφές, ενώ ορισμένοι από
τους 13 νεότερους έχουν κτιστεί σε θέσεις παλαιοτέρων, κα-
