Καλλιθέα, η.
Τανάγρα, η.
ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ
187
231. Τανάγρα, Άγιος Πολύκαρπος
230. Τανάγρα, Άγιος Θωμάς
νένας όμως από τους βυζαντινούς ναούς δεν σώζεται ακέραι-
ος. Ξεχωρίζουν, μεταξύ άλλων, εντός των τειχών της Καδμεί-
ας, ο χτισμένος το 872/3 μονόχωρος ναός του Αγίου Γρηγο-
ρίου, στον χώρο του οποίου ανακαλύφθηκε τμήμα της αψί-
δας ενός ακόμη ναϋδρίου. Ο καθεδρικός ναός της Παναγίας
Θεοτόκου του 12ου αι., έργο του μητροπολίτη Θηβών Ιωάν-
νη Καλοκτένη, ταυτίζεται πιθανόν με τον ναό που εντοπίστη-
κε κοντά στην σύγχρονη εκκλησία του Αγίου Ιωάννη Καλοκτέ-
νη, από τον οποίο σώζεται τοιχογραφία της Βαϊοφόρου. Αξιο-
σημείωτοι είναι επίσης ο μεγάλος ναός με ίχνη τοιχογραφιών
που έχει εντοπιστεί κοντά στον σύγχρονο ναό της Αγίας Ελε-
ούσας, καθώς και ένας ανώνυμος του 10ου αι. εντός της Καδ-
μείας. Ναός του τέλους του 9ου-αρχών του 10ου αι. εντοπί-
στηκε επίσης σε πρόσφατες ανασκαφές στον χώρο του Πο-
λιτιστικού Κέντρου Θηβών. Στο φραγκικό μητροπολιτικό ναό
της Παναγίας Λότζιας πιθανολογείται ότι ανήκουν τα κατάλοι-
πα που εντοπίστηκαν κοντά στην σημερινή εκκλησία της Κοι-
μήσεως της Θεοτόκου.
Στην ευρύτερη περιοχή των Θηβών, εκτός της Καδμείας, ξε-
χωρίζουν ο ναός της Αγίας Φωτεινής (12ου αι.), στον τύπο
του ελεύθερου σταυρού με τρούλλο, ο ανώνυμος ναός κοντά
στους λόφους Καστέλλια (12ος-15ος αι.), ο μονόχωρος ναός
του Αγίου Νικολάου κοντά στο σημερινό Δικαστικό Μέγαρο
Θηβών (12ος αι.) και μεσοβυζαντινός ναός με υπόγειο ταφι-
κό παρεκκλήσιο κοντά σε αυτόν. Ακόμη, ο ναός του Αγίου Νι-
κολάου ή Αγίας Παρασκευής στην θέση Καναβάρι, μονόχω-
ρος του 11ου αι. που μετατράπηκε σε τρίκλιτο στο τέλος του
13ου-αρχές 14ου αι., ο ανώνυμος ναός του τύπου του ελεύθε-
ρου σταυρού με τρούλλο στην περιοχή των Αγίων Θεοδώρων
(12ος αι.), και μία τρίκλιτη βασιλική του 12ου πιθανόν αι., που
εντοπίστηκε στην περιοχή Μοσχοπόδι. Πλήθος γλυπτά και αρ-
χιτεκτονικά μέλη από εκκλησιαστικά κυρίως κτίσματα της ίδιας
περιόδου έχουν συγκεντρωθεί στο προαύλειο του Αρχαιολογι-
κού Μουσείου Θηβών.
Σε ανασκαφές εντός των Θηβών έχει εντοπιστεί το υδραγω-
γείο που κατασκεύασε για την πόλη ο μητροπολίτης Ιωάν-
νης Καλοκτένης τον 12ο αι. Έχουν βρεθεί ακόμα λιθόστρωτες
οδοί και πλούσια κατάλοιπα από οικίες της βυζαντινής περιό-
δου ή της φραγκοκρατίας, που καλύπτουν όλη την έκταση της
Καδμείας και εκτείνονται έξω από αυτήν. Τα νεκροταφεία ορ-
γανώνονται γύρω από τους χριστιανικούς ναούς, με τα κυριό-
τερα ανατολικά της Καδμείας. Από τα κτίσματα της φραγκο-
κρατίας, σώζονται κατάλοιπα του πολυτελούς ανακτόρου που
έχτισε ο δούκας Νικόλαος Σαιντ Ομέρ στο κέντρο της Καδμεί-
ας, τα οποία έχουν πρόσφατα αναδειχθεί.
229. Καλλιθέα, η.
Στην θέση Μετόχι, βορειοδυτικά του χωριού Καλλιθέα, εντο-
πίζονται λείψανα κτηρίων, μεγάλο μέρος των οποίων ανήκει
στους παλαιοχριστιανικούς και βυζαντινούς χρόνους. Μυκη-
ναϊκοί θαλαμοειδείς τάφοι της περιοχής επαναχρησιμοποιήθη-
καν για ταφές στην παλαιοχριστιανική περίοδο.
230. Άγιος Θωμάς Τανάγρας, ο.
Στην δεξιά όχθη του ποταμού Ασωπού, κοντά στην ακρόπολη
της αρχαίας Τανάγρας και 3,5 χλμ. από το ομώνυμο χωριό, βρί-
σκεται ο δικιόνιος σταυροειδής με τρούλο ναός του Αγίου Θωμά,
των μέσων του 11ου αι., με κουφικά κοσμήματα στην τοιχοποιία.
231. Τανάγρα, η.
Η αρχαία πόλη, που βρίσκεται στον χαμηλό λόφο Γκριμάδα, συ-
νέχεια του όρους Σωρός, στις παρυφές του ποταμού Ασωπού,
κατοικήθηκε έως και τον 7ο αι. μ.Χ. Τον 4ο αι. αποτελούσε έδρα
αρχιεπισκοπής. Τα τείχη ενισχύθηκαν τον 3ο-4ο και η κατοίκηση
κάλυπτε το μεγαλύτερο τμήμα του οχυρωμένου χώρου. Ανα-
σκαφές του 1890 αποκάλυψαν θεμέλια βασιλικής με ψηφιδω-
τό δάπεδο στο ψηλότερο τμήμα της ακρόπολης. Η πρόσφατη
επιφανειακή έρευνα και μαγνητομετρική αποτύπωση της πόλης
αποκάλυψαν την ύπαρξη και άλλων, τριών τουλάχιστων, βασι-
