Κνωσός, η.
Αρχάνες, οι.
ΚΡΗΤΗ
275
453. Ηράκλειο, Άγιος Φραγκίσκος
μόσια και ιδιωτικά κτήρια και εκκλησίες του λατινικού δόγμα-
τος. Ήδη από τον 13ο αι. αναφέρεται ο καθεδρικός ναός του
Αγίου Μάρκου, τρίκλιτη βασιλική, και ο ορθόδοξος ναός του
Αγίου Τίτου, όπου φυλάσσονταν η κάρα του αγίου και η εικό-
να της Παναγίας της Μεσοπαντίτισσας, που μεταφέρθηκαν
αργότερα στην Βενετία. Σώζονται επίσης τα ερείπια της μο-
νής του Αγίου Φραγκίσκου των Φραγκισκανών, στη θέση του
σημερινού Αρχαιολογικού Μουσείου. Το καθολικό της μονής
του Αγίου Πέτρου του Μάρτυρα και τα λείψανα της μονής
των Δομηνικανών σώζονται κοντά στην θάλασσα, στα δυτικά
της πόλης, όπου οι ανασκαφές αποκαλύπτουν σημαντικά λεί-
ψανα της Β΄ Βυζαντινής Περιόδου και της Αραβοκρατίας. Το
καθολικό της μονής του Σωτήρα των Αυγουστινιανών κατε-
δαφίστηκε βανδαλικά προ ετών, ενώ σώζονται ακόμα οι ναοί
της Παναγίας των Σταυροφόρων και του Αγίου Ιωάννη του
Βαπτιστή. Σημαντικό ήταν και το Μετόχι της μονής της Αγί-
ας Αικατερίνης του Σινά, από το οποίο σώζεται το μεταγενέ-
στερο καθολικό. Από τον 15ο αι. η πόλη αρχίζει να απλώνεται
εκτός των τειχών, έτσι ώστε να είναι αναγκαία η κατασκευή
νέου ευρύτερου οχυρού περιβόλου στο α΄μισό του 16ου αι.
Το 1669 ο Χάνδακας, μετά από εικοσαετή πολιορκία, πέφτει
στα χέρια των Τούρκων.
454. Κνωσός, η.
Η μινωική Κνωσός συνεχίζει να ακμάζει και κατά τη ρωμαϊκή
περίοδο. Στην περιοχή της αρχαιότατης επισκοπής Κνωσού,
έχει εντοπιστεί στη θέση του Βενιζέλειου Νοσοκομείου τρίκλι-
τη παλαιοχριστιανική βασιλική
του 5ου αι., με τριφυλλόσχημη
κόγχη και υπολείμματα μωσαϊκού δαπέδου. Στο σημερινό χω-
ριό η εκκλησία της Αγίας Σοφίας κτίστηκε στη θέση παλαιοχρι-
στιανικής βασιλικής, της οποίας τμήματα ενσωματώθηκαν στο
νεότερο κτήριο. Μια τρίτη κοιμητηριακή βασιλική υπήρχε στον
χώρο του Πανεπιστημίου. Τον 9ο αι. η έδρα της επισκοπής με-
ταφέρεται στη Ραύκο (σημερινός Άγιος Μύρωνας) και το διοι-
κητικό κέντρο στο Ηράκλειο. Έτσι στα χρόνια της Αραβοκρα-
τίας απομένει ένας μικρός οικισμός γύρω από τη βασιλική της
Αγίας Σοφίας και τα αρχαία ερείπια, που αποκαλείται Μακρύς
Τοίχος. Με αυτή την ονομασία (Macrinchicon) αναφέρεται για
πρώτη φορά σε έγγραφο του 1248, του δούκα Marino Faliero.
455. Αρχάνες, οι.
Στον ναό της Αγίας Τριάδας διατηρούνται στην καμάρα ευαγ-
γελικές παραστάσεις του α΄ μισού του 14ου αι. Ενδιαφέρου-
σες εικονογραφικά είναι οι παραστάσεις στον ναό του Μιχα-
ήλ Αρχαγγέλου ή Ασώματου, που περιλαμβάνουν τα θαύματα
του Αρχαγγέλου και τον χορηγό Μιχαήλ Πατσιδιώτη, και χρο-
νολογούνται ακριβώς με κτητορική επιγραφή στο 1315/6. Η
τεχνοτροπία είναι αρχαϊζουσα.
