Κουνάβοι, οι.
Θόλοι, οι.
ΚΡΗΤΗ
276
459. Ρουκάνι, Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος
456. Κουνάβοι, οι.
Ο μεγάλος μεσοβυζαντινός ναός των Αγίων Νικολάου
και Δη-
μητρίου αποτελεί το μοναδικό δείγμα πεντάτρουλου σταυρο-
ειδούς εγγεγραμμένου στο νησί.
457. Καταλαγάρι, το.
Το φρούριο Κάστελος είναι κτισμένο σε λόφο κοντά στα χω-
ριά Καταλαγάρι και Καλλονή. Ελέγχει οπτικά την ευρύτερη πε-
ριοχή της Πεδιάδας, μέχρι το όρος Δίκτη. Είναι ορθογώνια κα-
τασκευή με ασθενή οχυρωματικό περίβολο στις τρεις πλευ-
ρές, εκτός από την βόρεια. Στο σχέδιό του ο Gerola σημειώνει
σημαντικό αριθμό από κτίσματα στο εσωτερικό του. Στην ευ-
ρύτερη περιοχή έχουν εντοπιστεί λαξευτά πατητήρια από τα
προγενέστερα της Βενετοκρατίας χρόνια. Μαζί με τα φρούρια
της Λύκτου, του Καστελίου Πεδιάδας και των Μελεσών, ελέγ-
χει την ιδιαίτερα εύφορη περιοχή της Πεδιάδας. Η οικοδόμη-
σή του αρχικά, πιθανώς ανάγεται στη Β΄ Βυζαντινή Περίοδο.
458. Προφήτης Ηλίας, ο.
Η παλιότερη ονομασία ήταν Κανλί Καστέλι (Ματωμένο Φρού-
ριο). Στο απότομο ύψωμα Ρόκα, που υψώνεται με δυο κορυ-
φές νότια του οικισμού, είναι κτισμένο σε έκταση περίπου
500 στρεμμάτων το φρούριο του Τεμένους. Κτίστηκε από τον
στρατηγό Νικηφόρο Φωκά μετά την απελευθέρωση της Κρή-
της το 961. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του Λέοντος Δια-
κόνου, σκοπός του ήταν η μεταφορά της πόλης του Χάνδα-
κα σε ασφαλή θέση της ενδοχώρας. Οι κάτοικοι ωστόσο αντέ-
δρασαν και επανήλθαν στην ερειπωμένη πόλη τους, την οποία
ανοικοδόμησαν. Το φρούριο κατά τη Βενετοκρατία χρησιμο-
ποιήθηκε ως έδρα καστελανίας και παραχωρήθηκε στην οικο-
γένεια των Querini. Καταλαμβάνει τις απότομες πλαγιές του
λόφου Ρόκα και διαμορφώνεται ανάλογα με τη φύση του εδά-
φους. Σε διάφορα σημεία υπάρχει και προτείχισμα. Οι πύργοι
είναι κυρίως ημικυλινδρικοί, ένας τριγωνικός και ένας πολυγω-
νικός. Η ακρόπολη περιβάλλεται από διπλό περίβολο και κατα-
λήγει στην κορυφή σε μια μορφή αυτόνομου φρουρίου. Μέσα
στο φρούριο υπάρχουν τέσσερις ναοί, οικοδομές στην ακρό-
πολη και αλλού. Εννέα δεξαμενές και μια σύνθετη κατασκευή
αξιοποιούν τα νερά των πηγών της περιοχής.
459. Ρουκάνι, το.
Σε έγγραφο του δόγη Pietro Ziani του 1212, αναφέρεται η πα-
ραχώρηση της μονής του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου «a
Rucano» στη μονή του Σινά. Επίσης αναφέρεται σε συμβόλαιο
ως κτήμα του λατινικού πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως
και περιλαμβάνεται στο κληροδότημα του καρδιναλίου Βησ-
σαρίωνα. Από τη μονή αυτή σώζεται το καθολικό του 11ου αι.,
σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός, στα νότια του σημερινού
οικισμού. Ο τρούλος αποτελεί ανακατασκευή του 18ου αι. και
ο ερειπωμένος ναός έχει αποκατασταθεί σε μεγάλη έκταση. Οι
εξωτερικές επιφάνειες διαμορφώνονται πλαστικά με διπλά τυ-
φλά αψιδώματα. Στη νότια πλευρά, όπου έχει προστεθεί μονό-
χωρο παρεκκλήσιο, διασώζονται τα αρχικά κονιάματα με εγχα-
ράξεις ισόδομης τοιχοποιίας.
460. Μελέσες, οι.
Ο Κάστελος των Μελεσών είναι κτισμένος σε ύψωμα με δυο
κορυφές, που δεν είναι ορατό από απόσταση. Έχει σχήμα ελ-
λειψοειδές και διαμορφώνεται σε δυο επίπεδα. Στο σχέδιο,
που παραθέτει ο Gerola διακρίνεται μεγάλος αριθμός από κτί-
σματα, ιδίως στην ανατολική πλευρά του. Το φρούριο φαίνεται
ότι κτίστηκε κατά τη Β΄ Βυζαντινή Περίοδο. Ελέγχει τον δρόμο
προς την περιοχή της Πεδιάδας και έχει οπτική επαφή με την
Λύκτο και το φρούριο του Καταλαγαρίου.
461. Θόλοι, οι.
Οχυρωμένη θέση σε ύψωμα, κοντά στο χωριό Αλάγνι Πεδιά-
δας. Αποτελείται από ορθογώνιο οχυρωματικό περίβολο και
ισχυρό διώροφο κτήριο με θολωτό ισόγειο στην κορυφή. Βρί-
σκεται σε οπτική επαφή με το φρούριο των Μελεσών και επο-
πτεύει τον δρόμο μεταξύ Πεδιάδας και Μονοφατσίου. Αρχικά,
πιθανώς κατά την Β΄ Βυζαντινή Περίοδο, στη θέση του κτίσμα-
τος φαίνεται πιθανή η ύπαρξη βίγλας. Κατά τα άλλα, τα χαρα-
κτηριστικά οδηγούν στην πρώιμη Βενετοκρατία.
