Καστρί, το.
Καμαριώτης, ο.
ΚΡΗΤΗ
268
425. Καμαριώτης,
Άγιος Γεώργιος,
τοιχογραφία
421. Καστρί, το.
Ο οχυρός οικισμός Άνω Καστρί αναφέρεται ως έδρα της μεγά-
λης βυζαντινής οικογένειας των Καλλεργών. Γύρω από τον δίκλι-
το ναό της Παναγίας σώζονται τα ερείπια κτισμάτων από τα χρό-
νια της Βενετοκρατίας. Ο ναός είναι κτισμένος στη θέση παλιότε-
ρου, του οποίου διακρίνονται τα θεμέλια της αψίδας. Η υπάρχου-
σα αψίδα τονίζεται με τόξα και διασώζει δυο οικόσημα των Καλ-
λεργών. Αποκαλύφθηκαν τοιχογραφίες του α΄ μισού του 14ου αι.
422. Άγιος Μάμας, ο.
Ο τοιχογραφημένος ναός του Αγίου Μάμα διασώζει διάκοσμο
του 1312 και 1321. Ο ναός της Αγίας Ειρήνης, σε αγροτική το-
ποθεσία, έχει διακοσμηθεί στο α΄ μισό του 15ου αι. Στον ναό
της Παναγίας στον Άγιο Ιωάννη, οι τοιχογραφίες χρονολογού-
νται από το β΄ μισό του 13ου αι.
423. Δισκουρίου μονή, η.
Τα κτίσματα της μονής του Αγίου Γεωργίου είναι κτισμένα
γύρω από το παλιότερο, μονόχωρο καθολικό. Κοντά στη μονή
βρίσκεται ο μονοκάμαρος ναός του Αγίου Ιωάννη, με διάκοσμο
από το α΄ μισό του 14ου αι. Στην ευρύτερη περιοχή και κοντά
στην κτισμένη κατά την όψιμη Βενετοκρατία μονή του Σωτήρα
στη Χαλέπα, σώζεται ο μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός
της Αγίας Μαρίνας. Το νεώτερο από τα δυο στρώματα ζωγρα-
φικής είναι έργο ικανού ζωγράφου του α΄ μισού του 14ου αι.
424. Αξός, η.
Το σημερινό χωριό είναι κτισμένο στη θέση της ομώνυμης αρ-
χαίας πόλης, στις υπώρειες του Ψηλορείτη. Σε κάποιες από τις
πρώιμες πηγές αναφέρεται ως έδρα επισκοπής. Κάτω από τον
ερειπωμένο ναό του Μιχαήλ Αρχαγγέλου σώζονται τα λείψανα
μεγάλης αψίδας του ιερού παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Θεμέ-
λια παλαιοχριστιανικής αψίδας και ψηφιδωτό δάπεδο άλλης βα-
σιλικής, διακρίνονται γύρω και μέσα στον τοιχογραφημένο από
το 14ο αι. κοιμητηριακό ναό του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.
Σε άλλους ναούς της Αξού σώζονται μαρμάρινα spolia από πα-
λαιοχριστιανικούς ναούς. Ο οικισμός συνέχισε να ακμάζει και
στα χρόνια της Βενετοκρατίας, όπως φαίνεται από τον μεγάλο
αριθμό ναών που σώζονται. Από τα μέσα του 14ου αι. χρονολο-
γείται ο αρχικά μονοκάμαρος ναός της Αγίας Ειρήνης, που στη
συνέχεια επεκτάθηκε προς τα δυτικά με την προσθήκη μονόχω-
ρου με τρούλο νάρθηκα. Ο ερειπωμένος δίκλιτος ναός της Αγί-
ας Παρασκευής χρονολογείται από τις αρχές του 14ου αι. Ο
ερειπωμένος ναός του Σωτήρα είναι κτισμένος στον αρχιτεκτο-
νικό τύπο του μονόχωρου με τρούλο, στη θέση αρχαιότερου
κτίσματος με ψηφιδωτό δάπεδο. Ο ναός του Αγίου Γεωργίου δι-
ασώζει διάκοσμο από το α΄ μισό του 14ου αι. Ο ναός της Πανα-
γίας, ανατολικά του οικισμού, είναι κτισμένος στη θέση αρχαι-
ότερου κτηρίου και διασώζει τοιχογραφίες σε δυο στρώματα,
από τα οποία το νεώτερο χρονολογείται στο α΄ μισό του 14ου
αι. Στα Ανώγεια σώζεται ο δίκλιτος ναός του Αγίου Ιωάννη, το
παλιότερο κλίτος του οποίου φέρει καλής ποιότητας τοιχογρα-
φικό διάκοσμο του β΄ μισού του 14ου αι.
425. Καμαριώτης, ο.
Κτισμένος στις υπώρειες του Ψηλορείτη, ο Καμαριώτης ήταν
ήδη από τα χρόνια της πρώιμης Βενετοκρατίας ένα από τα κέ-
ντρα της οικογένειας των Καλλεργών, των οποίων τα οικόση-
μα εμφανίζονται επανειλημμένα στους ναούς του. Ο ναός του
Αγίου Γεωργίου αρχικά ήταν τρίκλιτη θολοσκέπαστη βασιλική
με τρουλαίο νάρθηκα. Αργότερα προστέθηκε ευρύς εξωνάρ-
θηκας, προς τον οποίο οδηγεί πολυτελές θύρωμα με το λέοντα
του Αγίου Μάρκου μεταξύ δυο οικοσήμων των Καλλεργών στο
υπέρθυρο. Στην κεντρική αψίδα το σύνθρονο αποτελεί όψιμη
επιβίωση, δεδομένου ότι ο ναός υπήρξε πιθανώς έδρα της προ-
σωρινής επισκοπής που παραχωρήθηκε στους Καλλέργες από
την Βενετία με την συνθήκη του 1299. Αποκαλύφθηκαν τοιχο-
γραφίες των αρχών του 14ου αι. Ο δίκλιτος ναός της Παναγίας
διασώζει γραπτό διάκοσμο των αρχών του 15ου αι.
