Μικρή Επισκοπή, η.
Τσούτσουρο, το. Ίνατος, η.
ΚΡΗΤΗ
277
464. Πύργος, Άγιος Κωνσταντίνος, τοιχογραφία
462. Μικρή Επισκοπή, η.
Ο ημιερειπωμένος σήμερα ναός της Μεταμόρφωσης
του
Σω-
τήρα, ήταν ο καθεδρικός της επισκοπής Αρκαδίας, γνωστής
από τα Τακτικά μέχρι και τον 10ο αι. Ακολουθεί τον τύπο του
απλού τετράστυλου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρού-
λο και νάρθηκα. Οι λίγοι ναοί, περίπου δέκα, αυτής της κατη-
γορίας, που ακόμη σώζονται στην Κρήτη, ήταν επισκοπικοί ή
καθολικά μονών. Στη νότια κόγχη σώζονται υπολείμματα της
εξαιρετικής τέχνης παράστασης της Βάπτισης, παλαιολόγει-
ας τεχνοτροπίας των μέσων του 14ου αι.. Στο νότιο παρεκκλή-
σιο, του Αγίου Νικολάου, υπάρχουν τοιχογραφίες των αρχών
του 15ου αι. Τοιχογραφίες καλής τέχνης, κωνσταντινουπολίτι-
κης παράδοσης, χρονολογημένες με την κτητορική επιγραφή
στο 1444, σώζονται επίσης στον μικρό καμαροσκέπαστο ναΐ-
σκο της Παναγίας.
463. Μονοφάτσι, το.
Το φρούριο είναι κτισμένο στο ύψωμα Επάνω Καστέλι, κοντά
στο χωριό Τσιφούτ Καστέλι (το φρούριο των Εβραίων). Εί-
ναι γνωστό και με το όνομα Bonifacio, ενώ το τουρκικό όνομα
Τσιφούτ Καστέλι το πήρε επειδή κατά την Βενετοκρατία κα-
τοικούσαν εδώ και Εβραίοι. Αναφέρεται ήδη από το 1212, γε-
γονός που σημαίνει ότι κτίστηκε πριν από τη Βενετοκρατία.
Κατά το 1230 πολιορκήθηκε από τους ντόπιους επαναστά-
τες και το 1363 επισκευάστηκε και χρησιμοποιήθηκε έκτο-
τε ως έδρα της ομώνυμης καστελανίας. Το 1630 αναφέρεται
ότι ήταν σε πολύ κακή κατάσταση και στα χρόνια της Τουρ-
κοκρατίας εγκαταλείφθηκε. Η κύρια οχύρωση ήταν από τη
νότια πλευρά, όπου διασώζονται πύργοι, ισχυρό τείχος και
προτείχισμα. Στο υψηλότερο σημείο, στη νοτιοδυτική πλευρά
σώζονται τα λείψανα ισυχρού, τετράγωνου πύργου. Ο σωζό-
μενος μονόχωρος, καμαροσκέπαστος ναός διατηρεί στοιχεία
από την αρχική του κατασκευή κατά τη Β΄ Βυζαντινή Περίο-
δο. Το φρούριο ελέγχει μια ευρύτατη περιοχή της εύφορης
πεδιάδας της Μεσαράς και έχει οπτική επαφή με το φρούριο
της Μέλισσας.
Έξω από τον κοντινό οικισμό Ίνι, όπου τοποθετείται η πόλη
Αρκάδες, ανασκάφηκαν τα ερείπια τρίκλιτης βασιλικής με
εγκάρσιο κλίτος και γλυπτό διάκοσμο.
464. Πύργος, ο.
Από τον ναό των Άγίων
Γεωργίου
και
Κωνσταντίνου σώζο-
νται τα δύο από τα τρία άλλοτε κλίτη, που ήταν καμαροσκέ-
παστα. Στο αρχικό βόρειο οι ευαγγελικές παραστάσεις και το
συναξάριο του αγίου αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα της
λαϊκού επιπέδου αρχαϊκής ζωγραφικής του 13ου αι. Στο νό-
τιο κλίτος, που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Κωνσταντίνο, δι-
ατηρούνται τοιχογραφίες δύο εποχών: στο ανατολικό τμήμα
της καμάρας βρίσκονται σκηνές από τον βίο του Μεγάλου
Κωνσταντίνου, χρονολογημένες στο 1314/5, σύμφωνα με την
κτητορική επιγραφή του αφιερωτή Γεωργίου Παχνούτη. Στην
τεχνοτροπία συνδυάζονται στοιχεία της αρχαΐζουσας παρα-
δοσιακής τέχνης του 13ου αι. και της νέας παλαιολόγειας ζω-
γραφικής που σταδιακά εισδύει και στο νησί της Κρήτης, από
τις αρχές του 14ου αι. Στις ευαγγελικές παραστάσεις στο δυ-
τικό τμήμα της καμάρας, αντιπροσωπεύεται η ολοκληρωμένη
φάση διείσδυσης της παλαιολόγειας ζωγραφικής στα μέσα
του 14ου αι. Με τη ζωγραφική αυτή σχετίζεται η δεύτερη επι-
γραφή κοντά στη δυτική θύρα, με αφιερωτή και πάλι τον Πα-
χνούτη και κατεστραμμένη τη χρονολογική ένδειξη. Η ανα-
φορά του ίδιου χορηγού στις επιγραφές φανερώνει τη γρή-
γορη αποδοχή των καλλιτεχνικών εξελίξεων που συντελού-
νται στο νησί κατά το α΄ μισό του 14ου αι.
465. Τσούτσουρο, το.
Ίνατος, η.
Στο Τσούτσουρο υπήρχε η αρχαία πόλη Ίνατος, επίνειο
της Βιάνου. Η σημαντική παλαιοχριστιανική τρίκλιτη βασιλι-
κή που ανασκάπτεται εκεί, έχει καλής ποιότητας γλυπτό δι-
άκοσμο και χρονολογείται στον 6ο αιώνα. Εκτός από τα εν-
διαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία, εντοπίστηκαν και αραβι-
κές επιγραφές, γεγονός που καθιστά πιθανή την άποψη ότι η
πρώτη αποβίβαση των Αράβων στη θέση Χάρακας, έγινε στο
σημείο αυτό.
