Απάνω Σύμη, η.
Μπιζαριανώ, το. Λύκτος, η.
ΚΡΗΤΗ
280
482. Σγουροκεφάλι, Άγιος
Νικόλαος, τοιχογραφία
κονογραφικά πρότυπα, μεταξύ των αγίων του βυζαντινού εορ-
τολογίου. Η παράδοση της τέχνης αυτής ενισχύεται και από
τους άλλους πρόσφυγες ζωγράφους από την Πρωτεύουσα,
που κατήλθαν στην ευνοημένη από τις τότε ιστορικές συνθή-
κες Κρήτη κατά το α΄ μισό του 15ου αι., για να ανανεώσουν
την επαρχιακή τοπική τέχνη και να συμβάλουν στις διεργασίες
που είχαν ως αποτέλεσμα την οριστική διαμόρφωση της Κρη-
τικής Σχολής ζωγραφικής, κατά την διάρκεια του αιώνα αυτού.
480. Απάνω Σύμη, η.
Ο ναΐσκος του Αγίου Γεωργίου είναι μονόχωρος, με προσθήκη
εγκάρσιου νάρθηκα, στεγασμένος και στα δύο μέρη του με οξυ-
κόρυφες καμάρες. Η κτητορική επιγραφή στη βάση του ανα-
τολικού τμήματος της καμάρας του νάρθηκα, αναφέρει εκτός
από τους χορηγούς τον ζωγράφο Μανουήλ Φωκά και την πραγ-
ματοποίηση της τοιχογράφησης κατά τον Οκτώβριο του έτους
της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης (1453). Ο ζωγράφος Φω-
κάς κατατάσσεται στους κυριότερους εκπροσώπους της παρά-
δοσης της τέχνης της Κωνσταντινούπολης και στους άμεσους
προδρόμους της Κρητικής Σχολής του 16ου αι.
481. Σαμπάς, ο.
Στον ναό του Αγίου
Νικολάου διατηρείται μεγάλος αριθμός
παραστάσεων του ευαγγελικού κύκλου και του συναξαρίου
του αγίου Γεωργίου. Ενδιαφέρουσα είναι η παράσταση του
αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης που δέχεται τα Στίγματα, σύμ-
φωνα με τα δυτικά εικονογραφικά πρότυπα.
482. Σγουροκεφάλι, το.
Ο ναός του Αγίου Νικολάου διατηρεί στην καμάρα ευαγγελι-
κές παραστάσεις του β΄ μισού του 14ου αι.
483. Επισκοπή, η.
Σώζονται αρκετά τοιχογραφημένα μνημεία. Στην Αγία
Παρα-
σκευή διατηρείται στην καμάρα μόνον ο εκτεταμένος κύκλος
του συναξαρίου της αγίας, χωρίς ευαγγελικές σκηνές, αλλά
με πολλές δυτικές επιδράσεις. Ο ναός του Μιχαήλ
Αρχαγγέ-
λου διασώζει ευαγγελικές παραστάσεις στην καμάρα, των μέ-
σων του 14ου αι. Στον Άγιο
Ιωάννη υπάρχουν στην καμάρα
σκηνές του ευαγγελικού κύκλου του β΄ μισού 14ου αι. Υπο-
λείμματα τοιχογραφιών εξαιρετικής τέχνης, αντιπροσωπευ-
τικά της κωνσταντινουπολίτικης ζωγραφικής του τέλους του
14ου αι., βρίσκονται στον Άγιο Αντώνιο. Η Κερά Λιμιώτισσα εί-
ναι μονόκλιτη εκκλησία με τρούλο, χρονολογούμενη στον 10ο
αι. Σώζονται σπαράγματα από τοιχογραφίες του 10ου, 13ου
και του τέλους του 14ου αι. –οι τελευταίες στο τεταρτοσφαί-
ριο της κόγχης, με τη Θεοτόκο μεταξύ Αγγέλων. Στον Άγιο Γε-
ώργιο Τουπάκη υπάρχουν τοιχογραφίες της κωνσταντινουπο-
λίτικης παράδοσης, που σχετίζονται τεχνοτροπικά με τη ζω-
γραφική των Φωκάδων.
484. Γαλύφα, η.
Ο ναΐσκος της Αγίας
Παρασκευής είναι μονόχωρος καμαρο-
σκέπαστος, με μεταγενέστερη προσθήκη ευρύτερου εγκάρσι-
ου κλίτους. Η ζωγραφική του αρχικού κτίσματος, των αρχών
του 13ου αι., συνεχίζει την παράδοση της μνημειακής τέχνης
των Κομνηνών. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η παράσταση αφιε-
ρώτριας που προσφέρει ναό στην Παναγία της κόγχης. Πολυ-
άριθμες είναι οι παραστάσεις στο εγκάρσιο κλίτος, που σχετί-
ζονται τεχνοτροπικά με τοιχογραφίες χρονολογημένες με επι-
γραφές στην η΄ και τη θ΄ δεκαετία του 14ου αι.
485. Μπιζαριανώ, το.
Λύκτος, η.
Η αρχαία πόλη Λύκτος ακμάζει κατά τα παλαιοχριστιανικά
χρόνια και αναφέρεται ως έδρα επισκοπής τον 8ο αι. Κάτω
από τον ναό του Τιμίου Σταυρού διασώζεται ψηφιδωτό δάπε-
δο βασιλικής του 5ου αι. Άλλη βασιλική πιθανώς υπάρχει κάτω
από τον ναό του Αγίου Γεωργίου. Στον ναό του Αγίου Παντε-
λεήμονα στο Μπιζαριανώ (11ος αι.) έχουν ενσωματωθεί μέλη
από παλαιοχριστιανικές βασιλικές της Λύκτου. Η ακρόπολη
της πόλης, σε υψόμετρο 600 μ., ανάγεται στον 7ο-9ο αι. και
