265
Άγιος Δημήτριος, ο.
Ελεύθερνα, η.
ΚΡΗΤΗ
414. Βιράν Επισκοπή, Άγιος Δημήτριος
413. Άγιος Δημήτριος, ο.
Ο ναός που βρίσκεται στα δυτικά όρια του ομώνυμου οικι-
σμού, είναι σταυροειδής με τρούλο, με προεξέχουσες τις
πλάγιες κεραίες του σταυρού και χρονολογείται στο α΄ μισό
του 11ου αι.. Οι τοιχογραφίες που σώζονται αποσπασματικά
χρονολογούνται στις αρχές του 14ου αι.
414. Βιράν Επισκοπή, η.
Ο σημερινός μικρός οικισμός θεωρείται ότι υπήρξε κατά την
Β΄ Βυζαντινή Περίοδο έδρα της επισκοπής Ελευθέρνης, που
μετακινήθηκε από την ομώνυμη πόλη. Γύρω από το νεότε-
ρο ναό της Αγίας Ειρήνης ανασκάφηκαν τα ερείπια τρίκλιτης
παλαιοχριστιανικής βασιλικής με γλυπτά. Σε αγροτική τοπο-
θεσία δυτικά του οικισμού σώζεται ο τρίκλιτος, καμαροσκέ-
παστος σήμερα ναός του Αγίου Δημητρίου, με πρόσθετο μο-
νόχωρο με τρούλο παρεκκλήσιο στην νότια πλευρά, χωρίς
αψίδα. Φαίνεται πιθανό ότι αρχικά το κτίσμα κατασκευάστηκε
στους μεσοβυζαντινούς χρόνους ως λουτρό. Στα χρόνια της
πρώιμης Βενετοκρατίας προστέθηκαν δυο αψίδες, με χαρα-
κτηριστικό υστερογοτθικό θύρωμα δυτικά, και το κτίσμα με-
τατράπηκε σε ναό.
415. Πρίνος, ο.
Στην έξοδο μικρού φαραγγιού είναι κτισμένος κατά το α΄ μισό
του 16ου αι. ο ναός της Ζωοδόχου Πηγής, καθολικό μικρής
μονής, της οποίας τα ερείπια διακρίνονται γύρω. Είναι ελεύ-
θερος σταυρός με τρούλο, σε επαφή με μικρή σπηλαιώδη κοι-
λότητα στη δυτική του πλευρά. Στον ναό επικρατούν καθυστε-
ρημένα υστερογοτθικά στοιχεία στα τρία θυρώματα. Στον νό-
τιο τοίχο του δυτικού σκέλους του σταυρού σώζεται τάφος μέ-
λους της βενετοκρητικής οικογένειας των Τζαγκαρόλων, με τη
μορφή αρκοσολίου με πλούσιο αναγεννησιακό γλυπτό διάκο-
σμο. Ο ναός σώζει τοιχογραφίες που μπορούν να χρονολογη-
θούν στα μέσα του 16ου αι. Στους Έρφους ο μονοκάμαρος,
με μεταγενέστερη προσθήκη εγκάρσιου κλίτους ναός του Αγί-
ου Ιωάννη, διατηρεί διάκοσμο του α΄ μισού του 14ου αι.
416. Ελεύθερνα, Σωτήρας, τοιχογραφία
416. Ελεύθερνα, η.
Σημαντική πόλη της αρχαιότητας, η οποία συνέχισε να ακμάζει
και κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο ως έδρα της ομώνυμης
επισκοπής. Έχει ανασκαφεί τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με ψη-
φιδωτά δάπεδα και opus sectile. Σύμφωνα με την κτητορική επι-
