Νεφς Αμάρι, το.
Νεφς Αμάρι, το.
ΚΡΗΤΗ
262
408. Νεφς Αμάρι, μονή Ασωμάτων, καθολικό
Η μονή των Ασωμάτων, στο κέντρο της επαρχίας Αμαρίου, χρο-
νολογείται στη σημερινή της μορφή από τα τέλη της Βενετο-
κρατίας ως τον 19ο αι. Στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αι. το
καθολικό μετασχηματίστηκε σε ελεύθερο σταυρό με τρούλο.
Από τις πρόσφατες έρευνες προέκυψε ότι αρχικά ο ναός κτί-
στηκε κατά το α΄ μισό του 13ου αι., ως μονόχωρος ξυλόστεγος,
με αρχιτεκτονικά στοιχεία που τον εντάσσουν στην ομάδα των
λεγόμενων φραγκοβυζαντινών, με επιμελημένη τοιχοποιία, τρί-
πλευρη αψίδα και οξυκόρυφα, τυφλά αψιδώματα στους πλά-
γιους τοίχους. Σε μικρή απόσταση νότια της μονής σώζεται ο
μεγάλος ναός της Ζωοδόχου Πηγής (Παναγία η Κερά). Αρχι-
κά ο ναός ήταν σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο (τέλος
12ου αι.) και στη συνέχεια προστέθηκε στην βορειοδυτική γω-
νία μονόχωρο με τρούλο παρεκκλήσιο. Στα τέλη του 14ου αι.
κατέρρευσαν το νότιο και το κεντρικό κλίτος και ανακατασκευ-
άστηκαν, δίδοντας πλέον στο ναό μορφή τρίκλιτης βασιλικής.
Στη νότια πλευρά κατασκευάστηκε πολυτελές υστερογοτθικό
θύρωμα με το οικόσημο της οικογένειας των Καλλεργών στο
υπέρθυρο. Διασώζει λίγα λείψανα τοιχογραφιών των μέσων του
13ου αι. Σε μικρή απόσταση δυτικά σώζεται ο σταυρόσχημος
με τρούλο ναός της Αγίας Παρασκευής, ανακατασκευασμένος
σε νεότερη εποχή στα θεμέλια παλιότερου. Στην βόρεια κεραία
του σταυρού σώζεται αρκοσόλιο με την παράσταση του Παντο-
κράτορα και του αφιερωτή Γεωργίου Χορτάτζη με την οικογέ-
νειά του. Στη θέση Σπήλιος υπάρχει ο μονοκάμαρος ναός του
Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου με τοιχογραφίες του 1347.
