Γερακιού, η.
Άγιος, ο.
ΕΥΒΟΙΑ
163
151. Ιστιαία, Άγιος Νικόλαος, κάτοψη
153. Άγιος, ναός του Αγίου Δημητρίου, κάτοψη
150. Γερακιού, η.
Κοντά στο χωριό Γερακιού Ιστιαίας, στη θέση που αναφέ-
ρεται από τους ντόπιους ως ιδιοκτησία παλαιάς μονής της
Αγίας Ελένης, έχουν επισημανθεί παλαιοχριστιανικά γλυπτά
και οικοδομικά κατάλοιπα που επιτρέπουν την υπόθεση ότι
υπήρξε εκεί παλαιοχριστιανική βασιλική. Στον χώρο εντοπί-
ζονται επίσης ερείπια μικρού μονόχωρου βυζαντινού ναού.
151. Ιστιαία, η.
Στα τέλη της υστεροβυζαντινής περιόδου, κάτοικοι του Ωρε-
ού μετακινήθηκαν για ασφάλεια προς τα ενδότερα και ίδρυ-
σαν έναν νέο οικισμό, στη θέση της σημερινής Ιστιαίας. Τότε
πιθανότατα θα πρέπει να ανοικοδομήθηκε στο βορειοανατολι-
κό άκρο της πόλης ο ναός του Αγίου Νικολάου, με αξιόλογο
τοιχογραφικό διάκοσμο του 15ου αι.
152. Ωρεοί, οι.
Σε όλη τη διάρκεια της παλαιοχριστιανικής και της βυζαντι-
νής περιόδου, ο Ωρεός
αποτέλεσε το σημαντικότερο αστικό
κέντρο της βόρειας Εύβοιας, εξαιτίας της καίριας γεωγραφι-
κής θέσης και της ύπαρξης λιμανιού και υπήρξε έδρα επισκό-
που μαρτυρούμενη από τον 5ο αι. Η σπουδαιότητα της πόλης
κατά τον 5ο και 6ο αι. μαρτυρείται και από γλυπτά που φυ-
λάσσονται στην Αρχαιολογική Συλλογή Ωρεών ή είναι εντοι-
χισμένα σε δεύτερη χρήση σε νεότερες εκκλησίες της περι-
οχής. Γλυπτά και νομίσματα του 12ου αι. μαρτυρούν ιδιαίτε-
ρη ακμή την εποχή αυτή. Το Κάστρο των Ωρεών βόρεια του
σημερινού οικισμού είναι τεχνητός λόφος, η μορφή του οποί-
ου έχει προέλθει από επιχώσεις που μαρτυρούν την κατοί-
κησή του από την αρχαιότητα. Τα περισσότερα εμφανή κα-
τάλοιπα τοιχοποιίας, στα οποία έχει χρησιμοποιηθεί και αρ-
χαίο οικοδομικό υλικό, ανάγονται στην υστεροβυζαντινή πε-
ρίοδο. Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά δεδομένα, ο βυζαντινός
οικισμός εκτεινόταν, όπως και ο παλαιοχριστιανικός, στην ευ-
ρύτερη περιοχή νότια του Κάστρου, γύρω από τον ναό του
Αγίου Νικολάου. Στην ίδια περιοχή διατηρούνται τα ερείπια
του μονόχωρου υστεροβυζαντινού ναού του Αγίου Βασιλεί-
ου, κάτω από τον ομώνυμο σύγχρονο ναό. Επίσης, στο νοτιο-
δυτικό άκρο του κόλπου των Ωρεών, στη νησίδα της Παναγί-
ας της Νησιώτισσας, σώζονται ερείπια ναΐσκου των υστερο-
βυζαντινών χρόνων.
153. Άγιος, ο.
Σε απόσταση 1 χλμ. από το χωριό, σώζεται ο ερειπωμένος βυ-
ζαντινός ναός του Αγίου Δημητρίου, πιθανότατα καθολικό μο-
νής. Ανήκει σε μια σπάνια παραλλαγή τρουλαίου ναού με νάρ-
θηκα, τον λεγόμενο «ψευδοοκταγωνικό» τύπο, και έχει χρο-
νολογηθεί στον 12ο αι. Στην περιοχή του αγροκτήματος της
Βαρβάρας γύρω από νεώτερο ναΐσκο υπάρχουν αρχιτεκτονι-
κά γλυπτά. Στον λόφο της Φραγκοκκλησιάς, είναι σήμερα ορα-
τά τα ερείπια ναού της υστεροβυζαντινής περιόδου. Στον ίδιο
χώρο έχουν εντοπισθεί παλαιοχριστιανικά κατάλοιπα. Το μνη-
μείο ίσως σχετίζεται με τη μονή των Αρχαγγέλων που ο λατί-
νος επίσκοπος του Νεγροπόντε Ιωάννης παραχώρησε το 1220
στους κιστερκιανούς μοναχούς.
