Κάρυστος, η.
Γυμνό, το.
ΕΥΒΟΙΑ
172
194. Άνω Βάθεια, Κοίμηση της Θεοτόκου, θωράκιο
195. Γυμνό, Άγιος Γεώργιος, κεραμοπλαστικά
191. Κάρυστος, η.
Η αρχαία και βυζαντινή Κάρυστος εκτεινόταν βόρεια της ση-
μερινής πόλης, στην σημερινή Παλαιοχώρα, όπου εντοπίζο-
νται κατάλοιπα που μαρτυρούν διαχρονική κατοίκηση. Κοντά
στον ναό της Μεταμόρφωσης σώζεται, μεταξύ άλλων ερειπί-
ων, μεγάλο κτηριακό συγκρότημα κοσμικού χαρακτήρα των
υστερορωμαϊκών χρόνων. Άλλα κατάλοιπα της παλαιοχρι-
στιανικής περιόδου αναφέρονται στην Αγία Παρασκευή στο
Παξιμάδι, στο λοφίσκο Κοκκάλες βορειοδυτικά της Παλαιο-
χώρας, στον Άγιο Παντελεήμονα στα Δρυμόνια, στις εκκλησί-
ες της Ζωοδόχου Πηγής στο Καστρί, στον περίβολο του Αγί-
ου Ιωάννη του Προδρόμου στους Μύλους, ενώ τάφοι έχουν
βρεθεί στην ευρύτερη περιοχή. Από τη μονή της Ζωοδόχου
Πηγής στην Κάρυστο, που λειτουργούσε κατά τη βυζαντινή
εποχή, σώζονται μόνον ερείπια, με βάση τα οποία το καθολι-
κό της αποκαθίσταται ως τρίκλιτη βασιλική.
Στον λόφο της αρχαίας ακρόπολης, κοντά στον οικισμό Μύ-
λοι, κτίστηκε από τον λομβαρδό Ravano dalle Carceri μεταξύ
των ετών 1207-1216 το λεγόμενο Castello Rosso, κάστρο με
χαρακτηριστική τοιχοποιία και κάτοψη της εποχής της Φρα-
γκοκρατίας και σειρά φάσεων που σχετίζεται με την αλλαγή
επικυρίαρχων. Αποτελείται από δύο περιβόλους, εξωτερικό
και εσωτερικό, ένα πολυγωνικό πύργο, ένα διώροφο κτήριο
που αποτελούσε την κατοικία του ηγεμόνα και άλλα κτίσμα-
τα για τη φρουρά και τις ανάγκες του κάστρου.
Κοντά στην
ανατολική άκρη του λιμανιού της πόλης δεσπόζει το φρούριο
Μπούρτζι, με άφθονα αρχαία spolia στην τοιχοποιία του, το
οποίο κτίστηκε από τους Βενετούς προς το τέλος του 14ου
αι. Επιπλέον, σε παράλιες θέσεις και νησιά τεκμηριώνεται κα-
τοίκηση κατά την παλαιοχριστιανική και βυζαντινή περίοδο
(ακρωτήρια Αγία Πελαγία, Μνήμα, Μπούρος, νήσοι Πεταλιοί).
Στη θέση Χαρτζάνι σώζονται ερείπια πύργου.
192. Στύρα, τα.
Στον λόφο Διακόφτι νοτιοανατολικά των Στύρων, στη θέση
της αρχαίας ακρόπολης, βρίσκεται το κάστρο των Αρμένων,
με φάση χρήσης στην υστεροβυζαντινή εποχή.
193. Αμάρυνθος, η.
Σε σωστική έρευνα είχαν αποκαλυφθεί παλαιότερα τα θεμέλια
αψίδας που ανήκε πιθανότατα σε παλαιοχριστιανική βασιλική, τά-
φοι καθώς και αρχιτεκτονικά γλυπτά. Στον λόφο της Παλαιοχώρας
ανατολικά του οικισμού, σώζονται δύο υστεροβυζαντινοί σταυ-
ρεπίστεγοι ναοί, η Κοίμηση της Θεοτόκου και η Μεταμόρφωση.
194. Άνω Βάθεια, η.
Διατηρείται σε ύψωμα ο σταυρεπίστεγος ναός της Κοίμησης
της Θεοτόκου (Παναγίτσα), με τοιχοποιία που χαρακτηρίζεται
από μεγάλες μαρμάρινες και πώρινες λιθόπλινθους, γλυπτά σε
δεύτερη χρήση καθώς και ποικιλία κεραμοπλαστικών κοσμημά-
των. Το χάραγμα στην νότια θύρα με την χρονολογία 1310/1311
αναφέρεται μάλλον στο έτος ανέγερσης του μνημείου.
195. Γυμνό, το.
Βορειοανατολικά του χωριού βρίσκεται ο σταυρεπίστεγος ναός
του Αγίου Γεωργίου, του τέλους του 13ου αι. ή των αρχών του
14ου. Αρχαία spolia και κεραμοπλαστικά κοσμήματα διακο-
σμούν τις όψεις του.
Κοντά στον ενοριακό ναό της Κοίμησης
στα βορειοδυτικά του οικισμού σώζεται πύργος υστεροβυζαντι-
νών χρόνων. Στον δρόμο προς τη Σέτα, βρίσκεται ο μονόκλιτος
ξυλόστεγος ναός της Ζωοδόχου Πηγής (Αγιά), ο οποίος στην
αρχική του μορφή ήταν σταυρεπίστεγος βυζαντινής εποχής.
