Δελιανά, τα.
Άι κυρ-Γιάννης, ο.
ΚΡΗΤΗ
240
343. Μαλάθυρος, φρούριο
341. Δελιανά, Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος
341. Δελιανά, τα.
Στην συνοικία Πρόδρομος σώζεται ο μονόχωρος καμαροσκέ-
παστος ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Πρόκειται για
ιδιαίτερα επίμηκες κτίσμα, το οποίο χωριζόταν αρχικά με τοί-
χο σε κυρίως ναό και νάρθηκα. Είναι κτισμένος πάνω σε πα-
λιότερο, ίδιων διαστάσεων ναό. Εσωτερικά ένα από τα τυφλά
αψιδώματα στο βόρειο τοίχο μετατράπηκε κατά τον 15ο αι.
σε πολυτελή τάφο του ευγενούς Domenico Venerio. Ο πλού-
σιος υστερογοτθικός γλυπτός διάκοσμος, μεταφέρθηκε το
1892 και χρησιμοποιήθηκε με επιδέξιο τρόπο στην ανακατα-
σκευή της βόρειας θύρας του ναού. Οι τοιχογραφίες του κυ-
ρίως ναού ανάγονται στο β΄μισό του 13ου αι. και του νάρθηκα
μπορούν να αποδοθούν στον ζωγράφο των αρχών του 14ου
αι. Μιχαήλ Βενέρη.
342. Ζυμβραγού, τα.
Σε αγροτική θέση σώζεται ο κατάγραφος, μονόχωρος καμα-
ροσκέπαστος ναός του Αγίου Παντελεήμονα, που χρονολο-
γείται στο β΄μισό του 14ου αι. Σε ερημική τοποθεσία του οι-
κισμού βρίσκεται ο τοιχογραφημένος το 1382 ναός του Σω-
τήρα (γνωστός ως Αγία Κυριακή). Στο συνοικισμό Ψιλιανά
υπάρχει ο ναός του Ευαγγελισμού με δύο παραστάσεις του
15ου αι
343. Μαλάθυρος, η.
Σε ύψωμα κοντά στον οικισμό σώζεται μεγάλο μεσοβυζαντι-
νό φρούριο, που ελέγχει οπτικά μεγάλη έκταση του κόλπου
της Κισάμου και έπαιζε σημαντικό ρόλο στο οχυρωματικό σύ-
στημα της Κρήτης. Έχει ελλειψοειδές σχήμα, διασώζει ερεί-
πια από 12 ημικυκλικούς πύργους, μεγάλα τμήματα των με-
ταπυργίων, προτείχισμα, διάφορα κτίσματα και δεξαμενές..
Μέσα στον οικισμό υπάρχει ο τοιχογραφημένος, μονόχωρος
ναός της Αγίας Ειρήνης των μέσων του 15ου αι. Καλύτερης
ποιότητας είναι ο διάκοσμος στον μονόχωρο ναό του Μιχα-
ήλ Αρχαγγέλου.
344. Μουρί, το.
Έξω από τον οικισμό βρίσκεται ο σταυρεπίστεγος ναός του
Αγίου Νικολάου, με τοιχογραφίες του τέλους του 13ου αι.,
που έχει δεχτεί αρκετές δυτικές επιδράσεις.
345. Άι κυρ-Γιάννης, ο.
Στον οικισμό υπάρχει δίκλιτος νεότερος ναός των Αγίων Ιω-
άννη του Ξένου και Ευσταθίου, στη θέση μεγάλου βυζαντινού
ναού. Σε μικρή απόσταση σώζεται ο ναός του Αγίου Γεωργίου
με καλής ποιότητας διάκοσμο του 14ου αι. Στον κοντινό οικι-
σμό Κάτω Άι κυρ-Γιάννης σώζεται ναός με τοιχογραφίες που
μπορούν να αποδοθούν στο ζωγράφο των πρώτων δεκαετιών
του 14ου αι. Ιωάννη Παγωμένο.
