Σαρακήνα, η.
Κάντανος, η.
ΚΡΗΤΗ
243
354. Κάντανος, Τρεις Εκκλησιές, Άγιος Γεώργιος, τοιχψογραφία
(ζωγράφος Ιωάννης Παγωμένος)
351. Σαρακήνα, η.
Μέσα στον οικισμό σώζεται ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Χρυ-
σοστόμου με τοιχογραφίες του 1341/49, έργο πιθανώς του ζω-
γράφου που φιλοτέχνησε το δεύτερο στρώμα στον ναό του Άι-
κυρ Γιάννη στον Αλικιανό. Εκτός του οικισμού υπάρχει ο ναός
του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, κτισμένος στο μεσαίο κλίτος μεγα-
λύτερης, τρίκλιτης ξυλόστεγης βυζαντινής βασιλικής, από την
οποία σώζεται σε αρκετό ύψος η αψίδα του ιερού. Ο ναός έχει
κτιστό τέμπλο και διασώζει τοιχογραφίες των αρχών του 14ου
αι., που μπορεί να αποδοθεί στον Ιωάννη Παγωμένο και τους
συνεργάτες του. Στον οικισμό Χόντρου ο λαϊκός διάκοσμος
του ναού της Αγίας Παρασκευής χρονολογείται στο α΄ μισό
του 15ου αι.
352. Κακοδίκι, το.
Κοντά στον οικισμό Κάδρος σώζονται τα ερείπια αρχαίας πό-
λης που συνέχισε να ακμάζει κατά την παλαιοχριστιανική περί-
οδο, όπως συμπεραίνουμε από τα γλυπτά που εντοπίζονται δι-
άσπαρτα σε ναούς. Ο ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου είναι μο-
νόχωρος καμαροσκέπαστος με χαρακτηριστικό υστερογοτθι-
κό θύρωμα. Ο διάκοσμος μπορεί να αποδοθεί σε τεχνίτη των
μέσων του 15ου αι. Ο ναός του Σωτήρα τοιχογραφήθηκε στα
τέλη του 14ου αι. και του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου στο
Κάδρος στα μέσα του 15ου αι., ενώ εκείνος της Παναγίας εί-
ναι έργο του Ιωάννη Παγωμένου και συνεργατών του. Ο ναός
του Αγίου Ισιδώρου στα Τζενελιανά είναι έργο του 1420/1. Ο
ερειπωμένος και ανακατασκευασμένος κατά τα ανώτερα μέρη
ναός της Παναγίας στα Μπεηλίτικα τοιχογραφήθηκε το 1331/2
από τον Ιωάννη Παγωμένο.
353. Πλεμενιανά, τα.
Ο κοιμητηριακός ναός του Σωτήρα είναι κτισμένος στη θέση
παλαιοχριστιανικής βασιλικής, όπως φαίνεται από τα εντοιχι-
σμένα ή διάσπαρτα γλυπτά. Ο ναός επεκτάθηκε προς τα δυ-
τικά κατά τον 19ο αι. Οι τοιχογραφίες του τέλους του 13ου
αι. είναι έργο τριών ζωγράφων. Ο μονόχωρος καμαροσκέ-
παστος ναός του Αγίου Γεωργίου είναι τοιχογραφημένος το
1458. Στον οικισμό Τζεβρεμιανά ο ναός της Παναγίας έχει εν-
σωματωμένα γλυπτά μέλη από παλαιοχριστιανικό ναό. Ο διά-
κοσμος του χρονολογείται στα μέσα του 15ου αι. Στο συνοικι-
σμό Κοπετοί, ο ερειπωμένος ναός των Αγίων Αποστόλων, που
αναστηλώθηκε πρόσφατα, είναι τοιχογραφημένος από τον ζω-
γράφο Ιωάννη Παγωμένο στις πρώτες δεκαετίες του 14ου αι.,
όπως και ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Στον ναό
των Αγίων Αποστόλων στους Δρυς, μεταξύ των παραστάσεων
του β΄ μισού του 15ου αι., εικονίζεται ο Άγιος Βαρθολομαίος
να φέρει στους ώμους του το δέρμα του.
354. Κάντανος, η.
Υπήρξε έδρα της παλαιοχριστιανικής επισκοπής Καντάνου ή
Καντανίας. Από την εποχή αυτή διασώζονται πολλά spolia σε
ναούς της περιοχής. Λείψανα βασιλικών σώζονται κάτω από
τους ναούς του Αγίου Γεωργίου στα Μπενουδιανά και της Αγί-
ας Αικατερίνης στο κέντρο της Καντάνου. Στην κωμόπολη της
Καντάνου και στους γύρω οικισμούς σώζονται περίπου 40 μι-
κροί μονόχωροι καμαροσκέπαστοι ναοί με τοιχογραφίες, που
χρονολογούνται μεταξύ του β΄ μισού του 13ου και των μέσων
του 15ου αι. Πρόκειται συνήθως για αναθήματα, όπως δεί-
χνουν οι επιγραφές. Στο κέντρο της Καντάνου αποκαλύφθη-
καν στον ναό του Αγίου Νικολάου ή Τζαμί τοιχογραφίες των
αρχών του 14ου αι., έργα του Ιωάννη Παγωμένου. Σε μικρή
απόσταση υπάρχουν οι τοιχογραφημένοι μονόχωροι ναοί της
Αγίας Αικατερίνης, της Αγίας Παρασκευής, του Αγίου Αντω-
νίου και των Αγίων Αποστόλων, από τον 14ο αι. Ο ερειπωμέ-
νος ναός του Αγίου Γεωργίου στα Μπενουδιανά, είναι κτισμέ-
νος στην θέση δυο παλιότερων, των οποίων διακρίνονται οι
αψίδες κάτω από την νεότερη εκκλησία. Οι τοιχογραφίες εί-
ναι έργα του Θεοδώρου-Δανιήλ Βενέρη περί τα τέλη του 13ου
