Παλιόχωρα, η.
Σούγια, η.
ΚΡΗΤΗ
244
ου Γεωργίου (β΄μισό 14ου αι.), των Αγίων Πέτρου και Παύλου
(μέσα 14ου αι.), ενώ στη θέση Σκαφίδια, ο τοιχογραφημένος
το 1347 από τον ζωγράφο Ιωακείμ ναός της Παναγίας συν-
δέεται στενά με την παράδοση του Ιωάννη Παγωμένου. Στον
σταυρεπίστεγο ναό του Αγίου Γεωργίου στο Σπανιάκο, ο δι-
άκοσμος είναι έργο του Ιωάννη Παγωμένου (αρχές του 14ου
αι.). Υπάρχουν ακόμη οι τοιχογραφημένοι ναοί της Παναγίας
και της Αγίας Μαρίνας.
356. Τεμένια, τα.
Στον οικισμό Λαζοπουλιανά σώζεται ο μονόχωρος, καμαρο-
σκέπαστος ναός του Σωτήρα, με πρόσθετο νάρθηκα στον
τύπο του συνεπτυγμένου σταυροειδούς με τρούλο. Στον αρ-
χικό ναό διασώζεται διάκοσμος του β΄μισού του 13ου αι. με
έντονες δυτικές επιδράσεις.
357. Ροδοβάνι, το.
Είναι κτισμένο κοντά στα ερείπια της σημαντικής αρχαίας πό-
λης της Ελύρου. Κάτω από τον νεότερο ναό της Παναγίας
ανατολικά του οικισμού, σώζονται τα λείψανα τρίκλιτης, ξυ-
λόστεγης βασιλικής με ψηφιδωτά δάπεδα. Σε ερημική τοπο-
θεσία σώζεται ο ερειπωμένος και ανακατασκευασμένος ναός
της Παναγίας της Καλομοιριανής με διάκοσμο του τέλους του
13ου αι., αφιέρωμα του Γεωργίου Καντανολέου και της συζύ-
γου του Μόσχας. Στον οικισμό Αγριλές σώζεται ο ναός της
Αγίας Άννας με τοιχογραφίες του Θεοδώρου-Δανιήλ Βενέρη
από τα τέλη του 13ου αι.. Στα Τσισκιανά σώζεται ο ναός του
Αγίου Ευτυχίου με διάκοσμο των μέσων του 14ου αι.
358. Σούγια, η.
Ο οικισμός είναι κτισμένος στην θέση της αρχαίας πόλης
Σύϊα που ακμάζει κυρίως κατά τα υστερορωμαϊκά χρόνια.
Κάτω από τον σύγχρονο ναό του Αγίου Παντελεήμονα ανα-
σκάφηκε τρίκλιτη βασιλική με ψηφιδωτά δάπεδα. Δυτικότερά
της εντοπίζονται τα ερείπια τριών ακόμη βασιλικών. Βόρεια
του οικισμού σώζεται ο μονόχωρος με τρούλο ναός της Αγί-
ας Ειρήνης. Ο διάκοσμος είναι έργο του β΄ μισού του 13ου αι.
Στην τοποθεσία Χαρέη ανατολικά της Σούγιας σώζεται ο δί-
κλιτος ναός του Αγίου Αντωνίου με τοιχογραφίες του 1382/3
και του α΄ μισού του 15ου αι. Στο χώρο της αρχαίας πόλης
Λισσού δυτικά της Σούγιας σώζονται τα ερείπια δύο τρίκλι-
των βασιλικών με εγκάρσιο κλίτος. Το ιερό βήμα της πρώτης
καταλαμβάνει ο μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός της Πα-
ναγίας (14ος αι.), με ενσωματωμένα μαρμάρινα αρχιτεκτο-
αι. Στον συνοικισμό Ανισαράκι σώζονται οι μονόχωροι ναοί της
Αγίας Παρασκευής με τοιχογραφίες του Ιωάννη Παγωμένου,
του Αγίου Γεωργίου (14ος αι.) και της Αγίας Άννας με κτιστό
τέμπλο και τοιχογραφίες σε δυο φάσεις. Το ανατολικό μέρος
τοιχογραφήθηκε από λαϊκό ζωγράφο του α΄ μισού του 14ου
αι.και το δυτικό το 1457. Ο διάκοσμος του ναού της Παναγίας
(15ος αι.) είναι ιδιαίτερα πλούσιος. Στον συνοικισμό Τραχινιά-
κω
(ν)
, έδρα της βυζαντινής οικογένειας των Τραχινών, υπάρ-
χουν οι ναοί του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου (1328/9), του
Προφήτη Ηλία με τοιχογραφίες του Ιωάννη Παγωμένου και
της Αγίας Παρασκευής με τοιχογραφίες του Παγωμένου και
συνεργατών του. Στον συνοικισμό Λαμπιριανά υπάρχει ο μο-
νόχωρος ναός της Αγίας Κυριακής με τοιχογραφίες του 15ου
αι. Στην ερημική τοποθεσία Τρεις Εκκλησιές ο μονόχωρος, κα-
μαροσκέπαστος ναός του Αγίου Γεωργίου κτίστηκε αρχικά μι-
κρότερος και επεκτάθηκε στη συνέχεια. Στην τοιχοποιία υπάρ-
χουν παλαιοχριστιανικά spolia. Στο αρχικό τμήμα αναγνωρίζε-
ται ως ζωγράφος ο Ιωάννης Παγωμένος και συνεργάτες του,
ενώ το δυτικό τοιχογραφήθηκε τον 15ο αι. Στην θέση Καβα-
λαριανά ο ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου αγιογραφήθηκε το
1327/8 από τον Ιωάννη Παγωμένο και συνεργάτες του. Ο διά-
κοσμος είναι ιδιαίτερα πλούσιος, με απεικονίσεις πολλών με-
λών των οικογενειών Μελισσουργών και Κότζη. Στον οικισμό
Κάτω Φλώρια σώζεται ο ναός του Αγίου Γεωργίου με τοιχο-
γραφίες του 1497, έργο του ζωγράφου Γεωργίου Προβατό-
πουλου και στα Απάνω Φλώρια ο ναός των Αγίων Πατέρων με
διάκοσμο του 1462, έργο του Ξένου Διγενή «από την χώραν
του Μουχλίου».
355. Παλιόχωρα, η.
Παραλιακός οικισμός γύρω από το λόφο Φορτέτζα και κοντά
στο φυσικό λιμάνι Τηγάνι. Κατά τον 14ο αι. κτίστηκε πάνω
στον οχυρό λόφο το ορθογώνιο φρούριο Castel Selino, έδρα
της Καστελανίας του Σελίνου, που επισκευάστηκε πολλές φο-
ρές μέχρι και τα τέλη του 19ου αι. Ο ρόλος του ήταν αφενός
να ελέγχει τους ανυπότακτους ντόπιους, αφετέρου τους θα-
λάσσιους δρόμους προς την Αφρική. Στην περιοχή της Κου-
ντούρας υπάρχουν ο τοιχογραφημένος ναός των Αγίων Θε-
οδώρων του 14ου αι., ο ερειπωμένος ναός του Αγίου Μάμα
από τα μέσα του 14ου αι. και στη θέση Τροχαλού ο ναός του
Αγίου Γεωργίου με τοιχογραφίες των αρχών του 14ου αι.,
που αποδίδονται στον Ιωάννη Παγωμένο. Στην ευρύτερη πε-
ριοχή του Δήμου Πελεκάνου σώζονται οι ναοί του Αγίου Ιω-
άννη στον Ασφεντηλέ με ενδιαφέρουσα παράσταση της Δευ-
τέρας Παρουσίας, έργο του Ιωάννη Παγωμένου, του Αγίου
Ζωσιμά στους Αχλαδιάκες, με διάκοσμο των μέσων του 14ου
αι., ο σταυρεπίστεγος δίκλιτος ναός των Αγίων Γεωργίου και
Νικολάου, έργο του Ιωάννη Παγωμένου (1323) και ανωνύμου
ζωγράφου του τέλους του 14ου αι., με σκηνές του βίου του
αγίου και τη Δευτέρα Παρουσία στο κλίτος του Αγίου Νικο-
λάου. Στο Προδρόμι υπάρχου οι μονόχωροι καμαροσκέπα-
στοι ναοί του Αγίου Παντελεήμονα (μέσα 14ου αι.) του Αγί-
