Αγία Ρουμέλη, η.
Αράδενα, η.
ΚΡΗΤΗ
245
361. Αράδενα, Μιχαήλ Αρχάγγελος (Αστράτηγος), τοιχογραφία
361. Αράδενα, Μιχαήλ Αρχάγγελος (Αστράτηγος)
νικά μέλη της βασιλικής, και της δεύτερης ο επίσης μονό-
χωρος ναός των Αγίων Κηρύκου και Ιουλίτης, με διάκοσμο
των μέσων του 14ου αι. Έξω από τον οικισμό Μονή σώζεται
ο ναός του Αγίου Νικολάου, μονόχωρος, καμαροσκέπαστος
κατά το ανατολικό μέρος και απλός σταυρεπίστεγος κατά το
δυτικό. Τον διάκοσμο του ανατολικού μέρους έκανε στα τέλη
του 13ου αι. ο Θεόδωρος-Δανιήλ Βενέρης και του δυτικού
ο Ιωάννης Παγωμένος το 1315. Στον οικισμό Κουστογέρακο
υπάρχει ο μονόχωρος, καμαροσκέπαστος ναός του Αγίου Γε-
ωργίου με διάκοσμο του 1488, έργο του ζωγράφου Γεωργίου
Προβατόπουλου. Στο Λιβαδά, στον ναό του Αγίου Δημητρί-
ου διασώζονται τοιχογραφίες του 1311/2 του ζωγράφου του
ναού του Σωτήρα Τεμενίων. Στον οικισμό Αγία Ειρήνη σώζο-
νται ο ναός της Αγίας Ειρήνης με τοιχογραφίες του 1368, ο
ναός του Σωτήρα με διάκοσμο του1357/8 και ο ερειπωμένος
του Αγίου Γεωργίου με τοιχογραφίες του 1460/1. Στον οικι-
σμό Πρινές υπάρχουν οι ναοί του Αγίου Γεωργίου με διά-
κοσμο του 1367, της Παναγίας, των Αγίων Αποστόλων, του
14ου αι., και του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, έργο του ζωγράφου
Νικολάου Μαστραχά του 1410.
359. Αγία Ρουμέλη, η.
Στην έξοδο του ομώνυμου φαραγγιού, η Αγία Ρουμέλη κατα-
λαμβάνει την θέση της αρχαίας πόλης Τάρρας. Πάνω στην
κρηπίδα αρχαίου ναού (πιθανώς του Ταρραίου Απόλλωνα) εί-
ναι κτισμένη τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική με ψηφιδω-
τά δάπεδα. Κατά το 15ο αι. στον χώρο του ιερού Βήματος κτί-
στηκε και τοιχογραφήθηκε μικρός καμαροσκέπαστος ναός.
Στον οικισμό Σαμαριά, μέσα στο ομώνυμο φαράγγι, σώζεται
ο μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός της Οσίας Μαρίας της
Αιγυπτίας με τοιχογραφίες του 14ου αι. Ανατολικά της Αγίας
Ρουμέλης σώζεται ο μεσοβυζαντινός ναός του Αγίου Παύλου,
στον αρχιτεκτονικό τύπο του ελεύθερου σταυρού με τρούλο.
Κτίστηκε κατά την γ΄ δεκαετία του 11ου αι. ως καθολικό μικρής
μονής από τον όσιο Ιωάννη τον Ξένο. Διασώζει τοιχογραφικό
διάκοσμο σε δυο στρώματα, από τα οποία το α΄ χρονολογείται
στον 11ο αι. και το β΄ στα μέσα του 13ου.
360. Άγιος Ιωάννης, ο.
Δυτικότερα της Αράδενας, έξω από τον ομώνυμο οικισμό, σώ-
ζεται ο δίκλιτος σήμερα ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.
Το αρχικό μονόχωρο καμαροσκέπαστο βόρειο κλίτος διασώζει
διάκοσμο των αρχών του 14ου αι., έργο πιθανώς του Ιωάννη
Παγωμένου και των συνεργατών του. Σε μικρή απόσταση σώ-
ζεται ο μονόχωρος ναός της Παναγίας με διάκοσμο του β΄ μι-
σού του 15ου αι.
361. Αράδενα, η.
Οικισμός των Λευκών Ορέων στη θέση της αρχαίας πόλης
Αραδήνος. Κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο υπήρξε έδρα
της επισκοπής «Φοινίκης ήτοι Αραδένης», που είχε διπλή έδρα
λόγω της μετακίνησης των κατοίκων στον παραθαλάσσιο Φοί-
νικα (Λουτρό) κατά τους χειμερινούς μήνες. Κάτω από τον
σταυροειδή με τρούλο ναό του Μιχαήλ Αρχαγγέλου («Αστρά-
τηγου») διακρίνονται λείψανα τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής
βασιλικής με ψηφιδωτό δάπεδο. Μια ακόμη τρίκλιτη βασιλική
εντοπίστηκε κάτω από τον μονόχωρο ναό του Αγίου Νικολάου.
Ο ναός του «Αστράτηγου» κτίστηκε στο α΄ μισό του 14ου αι.,
με σύγχρονες τοιχογραφίες.
