Χανιά, τα.
Μεσκλά, τα.
ΚΡΗΤΗ
249
370. Χανιά, τα.
Πόλη με συνεχή κατοίκηση από τα νεολιθικά χρόνια. Υπήρξε
κατά την μινωική περίοδο ο σημαντικότερος οικισμός της Δυ-
τικής Κρήτης (Ku-do-ni-ja) και η μεγάλη πόλη Κυδωνία κατά
τους ιστορικούς χρόνους. Στην διάρκεια της Ρωμαιοκρατί-
ας γνωρίζει νέα άνθηση. Κατά την παλαιοχριστιανική περίο-
δο αποτελεί την έδρα της επισκοπής Κυδωνίας, της οποίας
επίσκοποι πήραν μέρος στις συνόδους της Σαρδικής και της
Χαλκηδόνος. Στις αρχές του 9ου αιώνα καταλαμβάνεται από
τους Σαρακηνούς Άραβες, όπως πληροφορούμαστε από τον
Βίο του Ομολογητή Νικολάου του Στουδίτη από την Κυδωνία.
Μετά την απελευθέρωση της Κρήτης από το Νικηφόρο Φωκά
(961), παρακμάζει και επανεμφανίζεται με το νέο όνομα Canea
(Χανιά) ως αποικία Βενετών σε έγγραφο του 1252, όπου δίδε-
ται η εντολή «ανοικοδόμησής» της. Η πόλη περιορίζεται αρχι-
κά στον οχυρωμένο λόφο Καστέλι και επεκτείνεται σταδιακά
μέχρι τον 16ο αιώνα, οπότε και τειχίζεται για μια ακόμη φορά.
Από την παλαιοχριστιανική περίοδο σώζεται σε μεγάλη έκταση
ο οχυρωματικός περίβολος γύρω από το λόφο Καστέλι, που
εδράζεται πάνω στα εκτεταμένα ερείπια του ελληνιστικού και
είναι δομημένος με αρχιτεκτονικό υλικό της αρχαίας Κυδωνί-
ας. Εκτεταμένες είναι και οι επεμβάσεις του 13ου αιώνα από
τους Βενετούς. Στο κέντρο του λόφου εντοπίστηκαν πρόσφα-
τα τα θεμέλια μεγάλης, τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλι-
κής, κάτω από τα ερείπια του βενετσιάνικου καθεδρικού ναού.
Στις συνοικίες Άγιος Ιωάννης και Άγιος Λουκάς έχουν εντοπι-
στεί τα extra muros νεκροταφεία.
Από τις αρχές του 14ου αι. χρονολογείται η αρχικά ξυλόστεγη
με καμαροσκέπαστο ιερό και με εγκάρσιο κλίτος βασιλική του
Αγίου Νικολάου των Δομηνικανών και η περίκλειστη στοά της
μονής (chiostro) στην βόρεια πλευρά της. Από την ίδια περίο-
δο σώζεται ο ναός του Αγίου Φραγκίσκου (σήμερα Αρχαιολογι-
κό Μουσείο) της μονής των Φραγκισκανών. Κατά το 15ο αι. χρο-
νολογούνται το αρχικά μονόχωρο, καμαροσκέπαστο καθολικό
της μονής του San Salvatore των Φραγκισκανών (σήμερα Βυζα-
ντινή και Μεταβυζαντινή Συλλογή Χανίων) και ο μονόχωρος τοι-
χογραφημένος ναός του Αγίου Νικολάου των Renier. Η τελική
μορφή της πόλης διαμορφώθηκε κατά τα τέλη της Βενετοκρα-
τίας (16ος-17ος αι.) και την Τουρκοκρατία, που ακολούθησε.
371
.
Μεσκλά, τα.
Στον οικισμό Μεσκλά εντοπίζεται αρχαία πόλη, πιθανώς η Κε-
ραία. Κατά τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους φαίνεται ότι συ-
νέχισε να ακμάζει, όπως συμπεραίνουμε από τα λείψανα τρίκλι-
της βασιλικής, κάτω από το μονόχωρο ναό της Κοιμήσεως της
Θεοτόκου, με ψηφιδωτά δάπεδα στον νάρθηκα (5ος αι.). Στην
παλαιοχριστιανική βασιλική πιθανώς ανήκει η ακέραια σωζόμε-
νη αψίδα που ενσωματώθηκε στον μονόχωρο καμαροσκέπαστο
ναό που καταλαμβάνει τον χώρο του μεσαίου κλίτους και μπο-
ρεί να χρονολογηθεί στον 13ο-14ο αι. Ο ναός επεκτάθηκε στη
συνέχεια κατά το 19ο αι. προς τα δυτικά. Στα Μεσκλά σώζεται
και ο μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός του Σωτήρα, που χρο-
νολογείται στο α΄ μισό του 13ου αι. και είναι κατάγραφος. Στην
370. Χανιά, τείχη
370. Χανιά, Άγιος Φραγκίσκος
