Χίος
Χίος
ΤΑ ΝΗΣΙΑ
327
573. Χίος, Νέα Μονή, καθολικό
ας. Ο ναός χρονολογείται στον 13ο-14ο αι. και στο εσωτερι-
κό του υπάρχει σήμερα μεταγενέστερο ξυλόγλυπτο τέμπλο.
Στο εσωτερικό του σπηλαίου υπάρχει ένας δεύτερος μικρός
ναός, λαξευμένος στον βράχο, αφιερωμένος στην Αγία Άννα.
Ακολουθεί τον ίδιο αρχιτεκτονικό τύπο με τον ναό της Πανα-
γίας και διατηρεί τις παλαιότερες τοιχογραφίες του νησιού,
10ου-11ου αι. Στην αψίδα, η Πλατυτέρα ανήκει σε στρώμα
του 13ου-14ου αι. Πιο πάνω από την εκκλησία της Παναγίας,
βρίσκεται ο μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναΐσκος του Αγί-
ου Θαλέλαιου με τοιχογραφίες βυζαντινών χρόνων και το πα-
λαιότερο ξυλόγλυπτο τέμπλο του νησιού, του 1711.
7. Περπαρέα, η.
Μνεία καστελλάνου σε αυτή γίνεται από το 1379 και εξής.
Από το 1420 αναφέρεται ως κάστρο της Απάνω Μεριάς. Σή-
μερα στην ομώνυμη θέση δεν φαίνεται να έχει διατηρηθεί
κάτι από τη μεσαιωνική περίοδο, παρά μόνο λείψανα μιας αρ-
χαίας νεκρόπολης με χρήση μέχρι και τους παλαιοχριστιανι-
κούς χρόνους.
8. Πισπιλούντα, η.
Νότια από το χωριό της Πισπιλούντας σώζεται ερειπωμένο
ένα οχυρό συγκρότημα της πρώϊμης Γενουατοκρατίας με το
όνομα Πύργος Τα Μάρκου ή Τ’ Αμάρκου. Διατηρείται περίβο-
λος που περικλείει ερείπια κτισμάτων, διώροφο ορθογώνιο
πύργο, κινστέρνα, το παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής κα-
θώς και την ερειπωμένη εκκλησία της Παναγίας.
9. Βολισσός, η.
Η ίδρυσή του Κάστρου όπως και η ονομασία του έχουν συν-
δεθεί με τον στρατηγό του αυτοκράτορα Ιουστινιανού Βελισ-
σάριο, ο οποίος κατά την παράδοση εξορίστηκε στην Βολισ-
σό. Η Βολισσός μαρτυρείται και αργότερα ως τόπος εξορίας
βυζαντινών αυτοκρατόρων και αξιωματούχων, όπως ο Βάρ-
δας Φωκάς (το 921 ή το 968) και ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Ε΄
Καλαφάτης (1041-1042). Όπως γράφει η Αννα Κομνηνή στην
Αλεξιάδα, επί Ιωάννη Β΄ Κομνηνού (1118-1143), ο δούκας του
βυζαντινού στόλου Κωνσταντίνος Δαλασσηνός ανέλαβε επι-
χειρήσεις στην περιοχή και κατέλαβε την Βολισσό, νικώντας
τον πειρατή Τζαχά (1089) που λυμαινόταν τα μικρασιατικά
παράλια και τα νησιά. Κατά την περίοδο της Γενουατοκρατί-
ας, η Βολισσός συνέχισε να είναι το κύριο πόλισμα της βό-
ρειας Χίου και εκκλησιαστική έδρα, καθώς και κέντρο του γε-
νοβέζικου αμυντικού συστήματος. Το Κάστρο της Βολισσού
καταλαμβάνει τον λόφο πάνω από τον μεσαιωνικό οικισμό. Ο
οχυρωματικός περίβολος του είναι εξάπλευρος με έξι κυκλι-
κούς πύργους, και έναν τετράγωνο προμαχώνα. Διατηρείται
σε σχετικά καλή κατάσταση και φαίνεται να διατηρεί την βυ-
ζαντινή χάραξη του χωρίς ιδιαίτερες αλλοιώσεις.
10. Σιδηρούντα, η.
Ο ναός του Άγιος Γεωργίου Πραστειά είναι μονόχωρος δρο-
μικός, στον οποίο προστέθηκε νάρθηκας και έγιναν διάφορες
επεμβάσεις στα ανοίγματά του. Πάνω από την αρχική είσοδο
βρίσκεται πεντάστιχη επιγραφή στην οποία αναφέρεται η εκ
βάθρων ανακαίνιση του το 1415 από τον γενοβέζο Μπατίστα
Ιουστινιάνη ντα Κάμπη και την σύζυγό του Μπιγότα. Εσωτερι-
κά ο ναός είναι κατάγραφος.
11. Ανάβατος, ο.
Ο οικισμός του Αναβάτου δεσπόζει στην κορυφή απόκρη-
μνου υψώματος, με πρόσβαση από τη βόρεια πλευρά. Η
θέση του δηλώνει ότι θα πρέπει να είχε κτιστεί αρχικά για λό-
γους αμυντικούς, λόγω και της άμεσης οπτικής επαφής του
με το δίκτυο των βιγλών που βρίσκονται κατά μήκος της δυτι-
κής ακτής του νησιού. Η έρευνα δεν έχει καταλήξει μέχρι σή-
μερα, εάν πρόκειται για οικισμό σύγχρονο με τους μεσαιωνι-
κούς της νότιας Χίου, πιθανότατα όμως είναι νεώτερος από
αυτούς. Στην κορυφή του υψώματος δεσπόζει η ακρόπο-
λη, με τον ναό των Ταξιαρχών και τον τριώροφο δίκλιτο ναό
της Παναγίας. Τα σπίτια του οικισμού είναι συνήθως διώρο-
φα, περιορισμένων διαστάσεων, με στενά μέτωπα και μικρά
ανοίγματα. Η ακμή του τοποθετείται στα χρόνια της Τουρκο-
κρατίας, ενώ ο σεισμός του 1881 θα πρέπει να αποτέλεσε την
αιτία της εγκατάλειψής του.
12. Νέα Μονή, η.
Το μοναστήρι της Νέας Μονής θεωρείται αυτοκρατορική χο-
ρηγία του Κωνσταντίνου Θ΄ του Μονομάχου και των πορφυρο-
γεννήτων αδελφών Ζωής και Θεοδώρας. Από τα μέχρι τώρα
