330
Χίος
Χίος
ΤΑ ΝΗΣΙΑ
573. Χίος, Εμπορειό, βασιλική
μπτει, για σύντομο όμως χρονικό διάστημα. Σε χώρο δυτι-
κά του λιμανιού και σε θέση βασιλικής της ρωμαϊκής περιό-
δου, αποκαλύφθηκε μία τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική
με νάρθηκα και αίθριο. Στα νοτιοδυτικά της βρέθηκε κυκλι-
κό βαπτιστήριο, με σταυρόσχημη κολυμβήθρα. Κοσμείται με
ψηφιδωτά δάπεδα. Σήμερα ορατό είναι μόνο το βαπτιστήριο.
22. Πυργί, το.
Ο ναός των Αγίων Αποστόλων που βρίσκεται κοντά στην κε-
ντρική πλατεία του Πυργίου, αποτελεί μικρό αντίγραφο του
καθολικού της Νέας Μονής. Φέρει πλούσιο κεραμοπλαστικό
διάκοσμο στις εξωτερικές επιφάνειες, διπλούς μαρμάρινους
κιονίσκους και επάλληλα πλίνθινα τόξα στους δύο τρούλους,
καθώς και τυφλά αψιδώματα στις μακρές πλευρές του. Στο
εσωτερικό ο ναός διασώζει τοιχογραφίες του 1665. Επιγρα-
φή πάνω από την κεντρική είσοδο κάνει λόγο για την ανέγερ-
ση «εκ βάθρου» του ναού από τον ιερομόναχο και μετέπειτα
μητροπολίτη Χίου Συμεών, το έτος 1564. Πρόκειται ασφαλώς
για ανακαίνιση του ναού, η ίδρυση του οποίου θα πρέπει να
τοποθετηθεί στον 14ο αι.
Λίγο έξω από τον οικισμό του Πυργίου, στην θέση Μάναγρος,
όπου υπήρχε ομώνυμος οικισμός, βρίσκεται ο αλλοιωμένος σή-
μερα ναΐσκος της Μεταμόρφωσης, βυζαντινής εποχής, με τυφλά
αψιδώματα που έφεραν πλίνθινο διάκοσμο στις πλευρές του.
23. Αρμόλια, τα.
Σε λόφο που βρίσκεται στα δυτικά του οικισμού των Αρμολί-
ων σώζεται το Κάστρο των Απολύχνων, το οποίο σύμφωνα με
επιγραφή που βρισκόταν άλλοτε πάνω από την είσοδό του,
κτίστηκε το 1446 από τον Γενουάτη Ιουστινιανό Ιουστινιάνι,
στο πλαίσιο του οχυρωματικού και αμυντικού προγράμματος
των Γενοβέζων κατακτητών της Χίου. Το σχήμα του είναι επί-
μηκες, περιβάλλεται από διπλά τείχη και η είσοδός του στην
βορειοανατολική γωνία προστατευόταν από πύργο. Στο εσω-
τερικό του υπήρχαν σε επαφή με τα τείχη πολλά ξυλόστεγα
μικρά δωμάτια, που χρησίμευαν ως καταλύματα των στρατι-
ωτών, καθώς και δεξαμενές.
24. Καλαμωτή, η.
Ο ναός της Παναγίας Αγρελωπούσαινας, άλλοτε καθολικό
μονής, βρίσκεται στα νοτιοδυτικά της Καλαμωτής. Πρόκειται
για μικρή καμαροσκέπαστη βασιλική με τετράγωνο νάρθηκα
με σφαιρικό τυφλό θόλο. Ο ναός, που αναφέρεται σε νοταρι-
ακό έγγραφο του 1381, είναι εσωτερικά κατάγραφος, με τοι-
χογραφίες των αρχών του 14ου αι. Η ιδρυτική επιγραφή ανα-
φέρεται στην οικογένεια Μεντόνι. Ο ναός του Σωτήρα βρί-
σκεται στα νότια της Καλαμωτής και έχει υποστεί σοβαρές
αλλοιώσεις. Αρχικά ανήκε στον σπάνιο για τη Χίο τύπο του
σταυροειδούς εγγεγραμμένου. Στοιχεία που εντάσσουν τον
