324
Χίος
Χίος
ΤΑ ΝΗΣΙΑ
σμένη με σταυροθόλια που στηρίζονται σε οκτώ πεσσούς. Η
ανατολική στοά πιθανώς ανήκε στη βυζαντινή εποχή, ενώ το
υπόλοιπο τμήμα τοποθετείται στα χρόνια της Γενουατοκρα-
τίας (1346-1566). Στο μέσον του Φρουρίου βρίσκεται ο ναός
του Αγίου Γεωργίου. Από τις πηγές παραδίδεται ότι προϋ-
πήρχε βυζαντινός του 10ου ή 11ου αι., στη θέση του οποί-
ου κτίστηκε κατά την περίοδο της Γενουατοκρατίας τρίκλιτη
βασιλική. Από αυτή σώζονται δύο περίτεχνα μαρμάρινα βά-
θρα κιόνων. Ο Άγιος Γεώργιος το Κεχρί είναι ένας άλλος να-
ΐσκος, στη νότια πλευρά του Φρουρίου, ο οποίος αποτελεί
τμήμα βυζαντινού. Στο μέσον του Φρουρίου και προς το νό-
τιο τμήμα του, σώζονται λείψανα βασιλικής η οποία αναφέ-
ρεται στις πηγές από τα μέσα του 15ου αι. Θεωρείται ότι τι-
μούσε και αυτή τον Άγιο Γεώργιο. Στα ανατολικά του σημε-
ρινού ναού του Αγίου Νικολάου, στο νότιο τμήμα του Φρου-
ρίου, αποκαλύφθηκαν λείψανα πιθανώς της παλαιοχριστιανι-
κής περιόδου. Στη συνοικία Λέτσαινα, βόρεια της πόλης της
Χίου, ιδρύθηκε ναός αφιερωμένος στον πολιούχο του νησιού
άγιο Ισίδωρο, που γνώρισε αρκετές οικοδομικές φάσεις. Αρ-
χικά, πιθανόν στα μέσα του 5ου αι., κτίστηκε ως τρίκλιτη βα-
σιλική με πεταλόσχημη κόγχη. Σε δεύτερη φάση, μετατοπί-
στηκε προς τα νότια και η κόγχη έγινε ημικυκλική. Ακολού-
θως, στα μέσα του 6ου αι., σχεδιάστηκε νέος, μεγάλος τρί-
κλιτος ναός, ο οποίος πριν από τον 14ο αι. μετατράπηκε σε
σταυροειδή εγγεγραμμένο με τρούλο. Στην οδό Δημογερο-
ντίας 7 ανασκάφηκε παλαιοχριστιανικό κτήριο με ψηφιδωτό
με ψευδοέμβλημα, χαρακτηριστικό της ιουστινιάνειας περιό-
δου. Στο σημερινό ναό του Αγίου Νικολάου στην οδό Δημο-
γεροντίας, στο κέντρο της πόλης της Χίου, σώζεται στην ανα-
τολική όψη τμήμα βυζαντινής τοιχοποιίας με εντοιχισμένα φι-
αλοστόμια. Στη νότια είσοδο της πόλης της Χίου, στη θέση
Λίμνος, σώζεται ορθογώνιος γοτθικός πύργος με εξωτερική
επένδυση από θυμιανούσικες πέτρες του α΄μισού του 15ου
αι. Έχει δύο τοξωτά ανοίγματα και ο κύριος χώρος του στε-
γάζεται με δύο σταυροθόλια. Στα ανατολικά υπάρχουν και
δύο δωμάτια. Ο Καμμένος Πύργος βρίσκεται στη νότια είσο-
δο της σύγχρονης πόλης. Είναι διώροφο κτίσμα, με σταυρο-
θόλια στο εσωτερικό. Στο ανώφλι της εισόδου σώζεται το οι-
κόσημο των Ιουστινιάνι. Χρονολογείται στους χρόνους της
βυζαντινής κυριαρχίας στην Χίο, πριν το 1346, ή στη Γενου-
ατοκρατία. Στην νοτιοδυτική πλευρά της πόλης, στην περι-
οχή του Αγίου Σπυρίδωνα, σώζεται ένα υδρευτικό έργο της
Γενουατοκρατίας, γνωστό και ως Γεφύρι της Κόρης. Πρόκει-
ται για τοξοστοιχία υδραγωγείου που ανεγέρθηκε τον 15o αι.
Στον Κουφό Ποταμό, στην περιοχή Λατομείου, σώζεται γέφυ-
ρα-τμήμα υδραγωγείου, έργο της εποχής της Γενουατοκρα-
τίας –πιθανόν του 15oυ αι. Αποτελείται από πέντε βάσεις που
συνδέονται με οξυκόρυφα τόξα. Σώζονται επίσης δύο ακόμη
βάσεις στήριξης.
2. Πιτυός, ο, ή το.
Οχυρός μεσαιωνικός οικισμός του τύπου των ορεινών οχυρών
χωριών του νησιού, με πολλές νεωτερικές αλλοιώσεις. Πρώ-
τη μνεία του γίνεται το 1259, οπότε αναφέρεται ως μετόχι της
Νέας Μονής ή ως τοπωνύμιο για άλλα μετόχια της. Το 1362 εί-
ναι έδρα καστελλάνου, ενώ το 1420 μαρτυρείται ως καστρο-
πολιτεία. Η εκκλησία της Θεοτόκου της Σπηλαιώτισσας, για
την οποία γίνεται μνεία το 1315/6, δεν σώζεται. Ο μεγάλος πο-
λυγωνικός πύργος του Πυτιούς υψώνεται στην άκρη του, στο
σημείο συμβολής δύο ποταμών, του Καρδαμυλίτη και της Ελί-
ντας. Σήμερα σώζεται σε δύο στάθμες. Η αρχική είσοδος ανοι-
γόταν στον όροφο. Το κτήριο παρουσιάζει τρείς οικοδομικές
φάσεις, με την αρχική βυζαντινή να ανάγεται στον 13ο αι.
3. Καρδάμυλα, τα.
Το Κάστρο της Γρηάς υψώνεται σε βραχώδη βουνοκορφή
επάνω από τα Καρδάμυλα. Ανάγεται στους μεσαιωνικούς
χρόνους και διατηρεί δύο κυκλικούς πύργους, λείψανα δεξα-
μενής και τμήματα του περιβόλου.
4. Βίκι,το. ή Βίκοι,οι.
Οι γραπτές μαρτυρίες για τη θέση αρχίζουν από το 1379, οπό-
τε αναφέρεται ως έδρα καστελλάνου, ως κάστρο και ως χω-
ριό της Απάνω Μεριάς. Ο ναΐσκος των Αγίων Αποστόλων στον
ομώνυμο λόφο είναι μονόχωρος κτισμένος με αρχαίο δομικό
υλικό και διατηρεί τοιχογραφίες μεταβυζαντινών χρόνων.
5. Καμπιά, τα.
Το Κάστρο, γνωστό και ως Καστράκι της Αγίας Παρασκευής,
573. Χίος, βασιλική του Αγίου Ισιδώρου, κάτοψη
573. Χίος, κάστρο, τάφρος
