Λήμνος, η.
Λήμνος, η.
ΤΑ ΝΗΣΙΑ
317
566. Λήμνος, φρούριο Κότσινα.
566. Λήμνος, κάστρο της Μύρινας.
566. Λήμνος, η.
Στη Λήμνο έχουν εντοπιστεί μόνο δύο παλαιοχριστιανικές θέ-
σεις, στις περιοχές Μαύρα Αμπέλια (3) και στους Αγκαριώ-
νες (2), κοντά σε μεταβυζαντινό μοναστικό συγκρότημα. Ση-
μαντικό είναι το Φρούριο της Μύρινας (1), το οποίο αναπτύ-
χθηκε στην θέση μικρού κάστρου του 1186. Επισκευές υλο-
ποιήθηκαν από τον Filocalo Paolo Navigaioso, Μέγα Ναύαρ-
χο της Ρωμανίας, κατά την περίοδο 1207-1214, όπως πληρο-
φορεί η εντοιχισμένη στην κύρια πύλη επιγραφή με το λιο-
ντάρι της Βενετίας. Ο διάδοχός του Leonardo Navigaioso το
κατέστησε ακόμη πιο ισχυρό. Νέα επισκευή υλοποίησαν στο
α΄ μισό του 14ου αι. οι Gattelusi, οπότε συμπληρώθηκε με
14 πύργους. Η κάτοψή του είναι πολυγωνική και καταλαμ-
βάνει έκταση 144 στρεμμάτων Στο εσωτερικό του κάστρου
υπάρχουν διάσπαρτα ερείπια πολλών κτισμάτων, σπηλιές και
υπόσκαφες κατασκευές. Η σημερινή μορφή είναι αποτέλε-
σμα πολλών οικοδομικών φάσεων, από τις οποίες άλλες είναι
αναγνωρίσιμες ενώ άλλες χρειάζονται μελέτη και ανασκαφι-
κή έρευνα για να ταυτιστoύν.
Σε σπήλαιο κοντά στο χωριό Ζεματά στην περιοχή Θάνος (5),
βρίσκεται ο ναός της Παναγίας Κακκαβιώτισσας, που απο-
τελούσε το καθολικό ασκηταριού. Πρόκειται για ένα από τα
πολλά μετόχια στο νησί, γνωστό από το 1305, όταν περι-
ήλθε στην ιδιοκτησία της μονής Μεγίστης Λαύρας του Αγί-
ου Όρους. Ο ναός είναι μονόχωρος και γύρω του διακρί-
νονται τα οικοδομικά λείψανα των κελλιών. Εντυπωσιακή
είναι η δυσπρόσιτη θέση του στην κορυφή του βουνού, που
πιθανότατα φιλοξένησε παλαιοχριστιανικό ναό και ερημίτες
κατά τη βυζαντινή περίοδο.
Στη βόρεια πλευρά της Λήμνου, κοντά στην αρχαία Ηφαιστία,
στον κόλπο του Μπουρνιά, βρίσκεται το φρούριο του Κότσι-
να. Μαρτυρείται ως «τόπoς» το 1136, όταν ο αρχιεπίσκοπος
Λήμνου δωρίζει έναν μικρό ναό του Αγίου Βλασίου στoυς Βε-
νετούς που είναι εγκατεστημένοι στην περιοχή. Από τον 13ο
αι. η θέση φιλοξένησε τον πληθυσμό της Ηφαιστίας. Ο οικι-
σμός οχυρώθηκε κατά πάσα πιθανότητα από τη βενετική οι-
κογένεια των Navigaiosi, που εξουσίαζαν το νησί κατα τα έτη
1207-1278, για την προστασία της περιοχής από τον κίνδυνο
των πειρατών και των επίδοξων κατακτητών. Σε χρυσόβουλλο
του αυτοκράτορα Ιωάννη Ε΄ Παλαιολόγου, του 1355, ο Κότσι-
νας αναφέρεται ως κάστρο με καστροφύλακα. Τμήμα μαρμά-
ρινου αρχιτεκτονικού μέλους που διασώζει μονόγραμμα των
Παλαιολόγων και το όνομα Δημήτριος –σήμερα στο Μουσείο
της Λήμνου–, ήταν άλλοτε εντοιχισμένο στο κάστρο. Πρόκει-
ται πιθανότατα για τον δεσπότη του Μορέα (1449-1460) Δη-
μήτριο Παλαιολόγο, πέμπτο γιο του αυτοκράτορα Μανουήλ
Β΄, στον οποίο παραχωρήθηκε η Λήμνος το 1460. Το κάστρο
είναι κτισμένο σε τεχνητό λόφο και είχε σχήμα παραλληλό-
γραμμο. Τρεις πλευρές του περιβάλλονται από οχυρωματική
τάφρο που σχηματίζεται από τεχνητό ανάχωμα, ενώ προς τη
θάλασσα διαμορφώνονται τετράπλευροι αμυντικοί πύργοι.
Στο εσωτερικό του υπήρχε από το 1415 παρεκκλήσι αφιερω-
μένο στην Παναγία με ένα παλαιότερο υπόγειο τετράγωνο
αγίασμα στο οποίο οδηγούν 64 σκαλοπάτια. Πρόκειται ίσως
για αμυντικό έργο προγενέστερο του κάστρου.
