Κάσος, η.
Μεγίστη, η, Καστελόριζο, το.
ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ
413
613. Καστελόριζο, Αφρός, πινάκιο από το ναυάγιο)
613. Καστελόριζο, Άγος Νικόλαος στο Κάστρο, τοιχογραφία
613. Καστελόριζο, Castel Rosso
612. Κάσος, η.
Ανασκαφική έρευνα στο νησί δεν έχει γίνει, οπότε τα στοιχεία
που διαθέτουμε είναι ελάχιστα και επιφανειακά. Από την πα-
λαιοχριστιανική περίοδο υπάρχουν λείψανα βασιλικών σε δύο
σημεία, με πρώτο τον Εμπορειό (2), όπου στον περιβάλλοντα
χώρο της εκκλησίας διατηρούνται προς τα δυτικά τοίχοι της βα-
σιλικής, το βαπτιστήριο και αρκετά αρχιτεκτονικά γλυπτά. Την
ύπαρξη δεύτερης βασιλικής υποδηλώνει τμήμα ψηφιδωτού δα-
πέδου στη θέση που είναι κτισμένη η μεταβυζαντινή εκκλησία
του Αρχαγγέλου Μιχαήλ (1), στον δρόμο μεταξύ Φρυ και Εμπο-
ρειού. Επί πλέον, αρχιτεκτονικά γλυπτά αυτής της περιόδου πα-
ρατηρεί κανείς στην εκκλησία των Τριών Ιεραρχών στο Αρβανι-
τοχώρι (5), στους Αγίους Αναργύρους στον οικισμό Παναγία (3)
και στον Άγιο Ονούφριο στην Πόλι (4), τα οποία ίσως να μετα-
φέρθηκαν εκεί από τις προαναφερόμενες βασιλικές ή ακόμη να
μαρτυρούν την ύπαρξη και άλλων, που δεν έχουν εντοπιστεί.
613. Μεγίστη, η, Καστελόριζο, το.
Τα λείψανα δύο βασιλικών, μαζί με τα διάσπαρτα αρχιτεκτονικά
γλυπτά που έχουν βρεθεί κατά καιρούς, μαρτυρούν τη συνέχι-
ση της ζωής στο νησί κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο. Aπο
τη μία βασιλική, η οποία ήταν κτισμένη στην θέση της εκκλησίας
του Aγίου Γεωργίου Σαντραπέ στα Xωράφια, σώθηκαν ένα μικρό
τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου και μερικοί πεσσίσκοι τέμπλου. Aπο
τη δεύτερη, που βρίσκεται στην θέση του μοναστηριού του Αγί-
ου Γεωργίου του Βουνού, διατηρείται μέρος του ψηφιδωτού δα-
πέδου, το οποίο χρησίμευσε και σαν δάπεδο του καθολικού, κα-
θώς και κορινθιακά κιονόκρανα που είναι τοποθετημένα στους κί-
ονες που στηρίζουν τα σταυροθόλια του ναού.
Aπο τον 7ο αι. μέχρι την Ιπποτοκρατία παρατηρείται απουσία
μνημείων. Tα μόνα αρχαιολογικά ευρήματα που χρονολογικά
εντάσσονται στη μεσοβυζαντινή περίοδο είναι ένα εικονίδιο από
στεατίτη με παράσταση του Aγίου Δημητρίου, που προέρχεται
από το Παλαιόκαστρο (12ος αι.), καθώς και μεγάλος αριθμός κε-
ραμικών (αρχή 13ου αι.), που ανήκαν σε φορτίο ενός ναυαγισμέ-
νου πλοίου στο ακρωτήριο Aφρός του νησιού. Όσον αφορά τη
ζωγραφική του 14ου-15ου αι., δείγμα της αποτελεί η παράσταση
ολόσωμων αγίων και του προφήτη Δαυίδ από το πρώτο στρώμα
τοιχογράφησης του Αγίου Νικολάου του Κάστρου, που έχει απο-
τοιχιστεί και εκτίθεται στο Μουσείο. Το νησί διέθετε οχύρωση με
δύο κάστρα. Tο ένα, το Castel Rosso (1), δεσπόζει στην είσοδο
του λιμανιού, εκεί όπου προϋπήρχε η αρχαία ακρόπολη. Κτίστη-
κε στην περίοδο της Ιπποτοκρατίας και περιελάμβανε πύργους,
προμαχώνες, πυργίσκους, στέρνα, αυλή και κινητή γέφυρα. Αρ-
γότερα μετασκευάστηκε και επισκευάστηκε λόγω των πολλών
εχθρικών επιδρομών στο νησί. Σήμερα σώζεται μόνο ένας πύρ-
γος και ένας εξωτερικός προμαχώνας με επάλξεις και περίδρο-
μο, όπου στεγάζεται το Mουσείο. Το άλλο, το Παλαιόκαστρο (2),
που βρίσκεται στην θέση Βίγλα, κτίστηκε κατά την ελληνιστική
περίοδο, αλλά συνεχίστηκε η χρήση του στη βυζαντινή περίοδο,
στην Ιπποτοκρατία και ακόμη μέχρι τα μέσα του 20ου αι. Περι-
κλείει μεταβυζαντινές εκκλησίες, ερειπωμένα σπίτια, στέρνες κ.α.
