Χάλκη, η.
Χάλκη, η.
ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ
405
608. Χάλκη, Παναγία Οδηγήτρια ή Εννιαμερίτισσα, τοιχογραφία
608. Χάλκη, ο οικισμός και το κάστρο του Αγίου Νικολάου
(5). Στα χρόνια της Ιπποτοκρατίας ανήκουν οι τοιχογραφίες του
Αγίου Προκοπίου (6) και της Αγίας Μαρίνας της Νεράς (7) (τέλη
14ου αι.), του ισογείου του καθολικού της μονής του Αρχαγγέ-
λου Μιχαήλ Ρουκουνιώτη (4) και της εξωτερικής τοιχογραφημέ-
νης κόγχης στη βόρεια πλευρά του, που εντάσσονται στον 15ο
αι. Από την οχύρωση του νησιού στον 14ο-15ο αι. διατηρείται
τμήμα του κάστρου στο Χωριό (2), στη θέση της αρχαίας ακρό-
πολης, το οποίο επιδιορθώθηκε από το Τάγμα του Αγίου Ιωάννη
της Ιερουσαλήμ, όπως φανερώνει το εντειχισμένο οικόσημο του
Amboise με τη χρονολογία 1507 στην νότια πλευρά του, που σώ-
ζεται σε αρκετό ύψος. Μέσα στο κάστρο είναι κτισμένη η εκκλη-
σία της Παναγίας, στην πρόσοψη της οποίας είναι εντοιχισμέ-
να τα οικόσημα των μαγίστρων Ζacosta (1461-1467) και de Milly
(1454-1461) και επιγραφή που φέρει την ημερομηνία 10 Απριλί-
ου 1456. Η αρχική θέση αυτών των οικοσήμων ήταν σε εσωτερι-
κή πύλη του κάστρου, την ονομαζόμενη Σιδερινή.
608. Χάλκη, η.
Κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο η Χάλκη κατοικήθηκε
στην περιοχή του σημερινού παραθαλάσσιου οικισμού Εμπο-
ρειού (ή Ιμπορειού), όπως μαρτυρούν σπάραγμα ψηφιδωτού
δαπέδου στα ανατολικά του μητροπολιτικού ναού του Αγίου
Νικολάου (7), καθώς και τα αρχιτεκτονικά γλυπτά στη θέση
Αγία Κυριακή στις Ζυές, στα περίχωρα του οικισμού. Κατοι-
κήθηκε επίσης η περιοχή Κεφάλι (3), στο βορειοδυτικό άκρο
του νησιού, όπου σώζονται λείψανα παλαιοχριστιανικής βασι-
λικής. Ήδη από την παλαιοχριστιανική περίοδο το νησί φιλο-
ξένησε ασκητές, όπως αποδεικνύουν οι σπάνιες τοιχογραφίες
αυτής της εποχής που απαντώνται στο Ασκηταριό (8), μια σκή-
τη σε βραχοσπηλιά, σε απόκρημνη περιοχή στα βορειοανατο-
λικά παράλια του νησιού (θέση γνωστή και ως Κελλιά).
Πολλοί μικροί ναοί που χρονολογούνται στη βυζαντινή περίοδο
και την Ιπποτοκρατία είναι διάσπαρτοι σε όλο το νησί. Από τους
τριάντα πέντε που έχουν καταγραφεί, οι μισοί περίπου διασώ-
ζουν τοιχογραφίες. Είναι μικρών διαστάσεων, μονόχωροι καμα-
ροσκέπαστοι, και οι περισσότεροι βρίσκονται στο μεσαιωνικό
οικισμό του Χωριού και τις γύρω περιοχές. Το εγκαταλελειμμέ-
νο σήμερα Χωριό (1), αθέατο από τη θάλασσα για να προστα-
τεύεται από τους πειρατές, εκτείνεται σε πλαγιά λόφου, στην
κορυφή του οποίου υψώνεται ιπποτικό κάστρο με οικόσημο του
μεγάλου μαγίστρου Aubusson (1476-1480). Μέσα στο κάστρο
βρίσκεται ο μισοερειπωμένος ναός του Αγίου Νικολάου, ο με-
γαλύτερος μεσαιωνικός ναός του νησιού, με τοιχογραφίες του
15ου αι. Από τους υπόλοιπους ναϊσκους αξίζει να αναφερθεί η
Παναγία Οδηγήτρια ή Εννιαμερίτισσα (2), που διασώζει το σύ-
νολο του τοιχογραφικού διακόσμου της και είναι ακριβώς χρο-
νολογημένη με επιγραφή στα 1367, ο Πανορμίτης στην Πλα-
γιά (5), με δύο στρώματα τοιχογραφιών (13ου και 14ου αι.), ο
Σταυρός στην τοποθεσία Πλεκτή (14ος;) (6) και ο Άγιος Αντρέ-
ας στην Αντράμασο (4). Επίσης, ο Άγιος Ζαχαρίας στο Φοινίκι
(9), οι τοιχογραφίες του οποίου (τέλους 14ου αι.) είναι αποτοι-
χισμένες και εκτίθενται στην Παναγιά του Κάστρου στη Ρόδο.
