Μονή Ιβήρων, η.
Μονή Σταυρονικήτα, η.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
118
83. Καρυές, Πρωτάτο, τοιχογραφία
84. Μονή Σταυρονικήτα, πύργος
81. Μονή Ιβήρων, η.
Η μονή ιδρύθηκε στα τέλη του 10ου αι. στην θέση της προϋπάρ-
χουσας μονής του Κλήμεντος, από τον Ίβηρα (Γεωργιανό) Ιωάν-
νη Τορνίκη. Η αρχική φάση του καθολικού, αθωνικού τύπου με
διπλό νάρθηκα και παρεκκλήσια, χρονολογείται μεταξύ του 980-
983. Η σημερινή μορφή του είναι προϊόν της ανοικοδόμησης του
1513. Από τον αρχικό διάκοσμο σώζεται το δάπεδο, με εξαιρε-
τικής τέχνης μαρμαροθέτημα. Στη θέση του παρεκκλησίου του
Προδρόμου έχουν επισημανθεί και ερευνώνται κατάλοιπα πα-
λαιότερου ναού, με σπαράγματα τοιχογραφιών του 10ου αι.
82. Μονή Κουτλουμουσίου, η.
Η μονή, που βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τις Καρυές,
αναφέρεται στις πηγές ήδη από τον 12ο αι. Το 1393 ανακηρύ-
χθηκε πατριαρχικό σταυροπήγιο. Λόγω των διαδοχικών ανα-
καινίσεων και ανοικοδομήσεων, στο συγκροτήμα δεν σώζονται
κτίσματα της βυζαντινής περιόδου.
84. Μονή Σταυρονικήτα, η.
Το μοναστήρι ιδρύθηκε τον 16ο από τον οικουμενικό πατριάρ-
χη Ιερεμία τον Α΄, σε θέση όπου προϋπήρχαν ερείπια παλαι-
ότερου καθίσματος. Τα κτίσματα που σώζονται σήμερα ανή-
κουν στους μεταβυζαντινούς χρόνους, με εξαίρεση την αρχι-
κή φάση του μοναστηριακού πύργου, που χρονολογείται στις
αρχές του 11ου αι. Λόγω της καίριας γεωγραφικής του θέσης,
ο πύργος αυτός χρησίμευε και ως βίγλα.
83. Καρυές, οι.
Το Πρωτάτο, ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Όρους, ιδρύ-
θηκε τον 10ο αι. ως τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με νάρθηκα.
Μετά το 961, ο άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης μετασκεύασε το
ναό για να εξασφαλίσει θέσεις κατάλληλες για τους χορούς
των ψαλτών, δίνοντας του το σχήμα ενός σταυροειδούς εγγε-
γραμμένου χωρίς τρούλο. Από τον αρχικό διάκοσμο του ναού
σώζεται το μαρμάρινο ανάγλυφο τέμπλο. Σε μεταγενέστερες
περιόδους έγιναν και νέες επεμβάσεις στο κτίσμα, με τις οποί-
ες έλαβε την υφιστάμενη μορφή του. Γύρω στο 1290 το Πρω-
τάτο κοσμήθηκε με εξαιρετικής τέχνης τοιχογραφίες που απο-
δίδονται στον αγιογράφο Μανουήλ Πανσέληνο. Στις Καρυ-
ές βρίσκεται επίσης το Κελλί του Ραβδούχου, που ανήκει στη
μονή Παντοκράτορος, στο οποίο σώζονται τμήματα από το κα-
θολικό, μια τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική αρχικά, και τον πύργο
του παλαιού μοναστηριού του Ραβδούχου ή Ραβδά, με σπα-
ράγματα τοιχογραφιών που χρονολογούνται γύρω στο 1200.
