Κέα, η.
Κέα, η.
ΤΑ ΝΗΣΙΑ
352
578. Κέα, Επισκοπή, εντοιχισμένα γλυπτά
577. Άνδρος, Κοχύλου, κάστρο της Φανερωμένης
οχριστιανική περίοδο μπορεί να χρονολογηθεί και ο σταυ-
ρόσχημος τρουλαίος ναΐσκος του Αγίου Ιωάννου του Θεο-
λόγου στο Κόρθι (9). Πρόκειται για ένα μετρίων διαστάσεων
κτήριο, με κάτοψη σχήματος ελεύθερου σταυρού, το οποίο
ενδεχομένως είχε αρχικά κοιμητηριακό χαρακτήρα ή χρησί-
μευε ως βαπτιστήριο. Στο μνημείο σώζεται μεταγενέστερος
ζωγραφικός διάκοσμος με παραστάσεις προφητών, Παναγί-
ας και Ετοιμασίας του Θρόνου, που χρονολογούνται πιθανό-
τατα στις αρχές του 13ου αιώνα.
Νέα ακμή γνωρίζει το νησί κατά τον 12ο αι., στον οποίο χρο-
νολογούνται πέντε ναοί: του Αγίου Νικολάου στο Πάνω Κόρ-
θι (9), του Ταξιάρχη στην Μελίδα (7), της Κοίμησης στο Με-
σαθούρι (3), του Ταξιάρχη στην Μεσαριά (2) και του Ταξι-
άρχη στο Υψηλού (4). Ανήκουν όλοι στον τύπο του δικιονί-
ου σταυροειδούς εγγραμμένου και διακρίνονται για την επι-
μελημένη κατασκευή και τον αξιόλογο γλυπτό διάκοσμο.
Στον Ταξιάρχη της Μεσαριάς διασώζεται η κτητορική επι-
γραφή του 1158, όπου αναφέρονται ως κτήτορες ο Κωνστα-
ντίνος Μοναστηριώτης και η Ειρήνη Πράσηνη. Σύγχρονα εί-
ναι και τα λίγα σπαράγματα τοιχογραφιών του ναού. Εξαιρε-
τικής ποιότητας είναι επίσης τα γλυπτά που κοσμούσαν τον
Ταξιάρχη. Σημαντικά γλυπτά του 12ου αι. σώζονται και σε
άλλα σημεία της Άνδρου, όπως στον Ταξιάρχη Αμονακλείου
(8), στον Άγιο Νικόλαο Μεσαριάς (2), στου Κοχύλου (10) και
στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χώρας. Κατάλοιπα μεσαιωνι-
κών οχυρώσεων του νησιού διασώζονται στο Παλαιόκαστρο
Κορθίου (9), στο Κάστρο της Φανερωμένης (Απάνω Κάστρο)
στου Κοχύλου (10) και στη σημερινή Χώρα (1). Η Χώρα, με
το Μέσα και το Κάτω Κάστρο, αναπτύχθηκε μετά τη Βενετι-
κή κατάκτηση του 1204. Στην ίδια εποχή ανήκει και ο Πύρ-
γος του Μακροταντάλου (5) που ελέγχει την νότια πρόσβα-
ση στον Καβοντόρο.
578. Κέα, η.
Κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο η Κέα ανήκει διοικητικά
στην Επαρχία της Ελλάδος μαζί με την Κύθνο, τη Δήλο και
τη Σκύρο. Η εποχή αυτή αντιπροσωπεύεται από τέσσερα μνη-
μεία. Στην Καρθαία (8) ο αφιερωμένος πιθανόν στην Δήμη-
τρα/Αφροδίτη αρχαίος ναός μετατράπηκε σε τρίκλιτη βασιλι-
κή, ενώ άλλες τρεις βασιλικές του 6ου αι. εντοπίζονται αντί-
στοιχα στη θέση του ναού της Αγίας Σοφίας στην Ιουλίδα (2),
κάτω από τον ναό της Αγίας Ειρήνης στο Βουρκάρι (1), κα-
θώς και κάτω από το εξωκκλήσι της Παναγίας στον Κούνδου-
ρο (7). Κατά τους μεσοβυζαντινούς χρόνους η Κέα υπάγεται
στην εκκλησιαστική δικαιοδοσία της μητρόπολης των Αθηνών.
Από την περίοδο αυτή σώζονται κυρίως αρχιτεκτονικά γλυπτά
εντοιχισμένα σε δεύτερη χρήση σε μεταγενέστερους ναούς,
όπως στον μεταβυζαντινό της Επισκοπής (17ου αι.) (3). Από
τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία του νησιού ξεχωρίζουν
η ερειπωμένη κόγχη ιερού στο Νερό, κοντά στη μονή του Αγί-
ου Παντελεήμονα (5), και οι σταυροειδείς εγγεγραμμένοι με
