Τήνος, η.
Μύκονος, η.
ΤΑ ΝΗΣΙΑ
356
δου. Στη μεσαία αψίδα του σώζεται κτιστός επισκοπικός θρό-
νος. Το αρχικό στρώμα τοιχογραφιών που διακρίνεται αποσπα-
σματικά κάτω από το νεότερο μεταβυζαντινό, μπορεί να χρονο-
λογηθεί στο 1300. Άλλες βυζαντινές εκκλησίες εντοπίζονται στο
χωριό Βάλσαμο, όπου ο ναός του Αγίου Στεφάνου (4), μονόχω-
ρος επιπεδόστεγος με τοιχογραφίες του 12ου-13ου αι., και στο
Πουντί, όπου ο κοιμητηριακός ναός του Αγίου Γεωργίου (2),
σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο, που μπορεί να χρονο-
λογηθεί στα υστεροβυζαντινά χρόνια.
583. Δήλος, βασιλική Αγίου Κηρύκου
581
.
Τήνος, η.
Τρεις τουλάχιστον ναοί στο νησί μπορούν να χρονολογηθούν
στη βυζαντινή περίοδο: ο τρίκογχος τρουλαίος ναός της Κοί-
μησης της Θεοτόκου και ο συνεπτυγμένος σταυροειδής εγ-
γεγραμμένος του Αγίου Νικολάου στο Στύλο Φαλατάδου
(2), ο επίσης σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός της Πανα-
γίας της Μαλαματένιας στην Χώρα (1), που έχει πολύ αλλοι-
ωθεί, και ίσως η αρχική μορφή του ναού του Αγίου Νικολά-
ου των Καθολικών στην Χώρα (1). Σε ερειπωμένο μονόκλιτο
ναό στην περιοχή του Σμαρδάκιτου (5) και στο μονόκλιτο του
Αγίου Γεωργίου των Λουτρών (3) επισημάνθηκαν σπαράγμα-
τα τοιχογραφιών, που θα μπορούσαν να αναχθούν στους τε-
λευταίους βυζαντινούς χρόνους. Μεσοβυζαντινά γλυπτά βρί-
σκονται εντοιχισμένα στην Κοίμηση της Θεοτόκου του Κάτω
Κλείσματος (6), καθώς και μια επιγραφή του 11ου αι. είναι
εντειχισμένη σε σπίτι της Κώμης (4).
582. Σύρος, η.
Μόνον ένας ναός στο Πισκοπιό ή Επισκοπείο ανάγεται στη
βυζαντινή περίοδο. Πρόκειται για τον τρουλαίο, μεταβατικού
τύπου σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό της Παναγίας (1), του
11ου αι., από τον οποίο σώζονται και θραύσματα συγχρόνων
μαρμάρινων θωρακίων. Στην παραλιακή θέση Γράμματα (2)
σώζονται πολλές χαραγμένες στο βράχο επιγραφές των με-
σαιωνικών χρόνων.
583. Δήλος, η.
Στην ειδωλολατρική Δήλο ο χριστιανισμός εμφανίζεται κατά
την πρώιμη παλαιοχριστιανική εποχή, δεδομένου ότι το νησί
προάγεται ήδη από τον 4ο αι. σε επισκοπή. Μνημεία από τα
πρώτα χριστιανικά χρόνια εντοπίζονται στα νοτιοανατολικά
της Αγοράς των Δηλίων, όπου οικοδομήθηκε μονόκλιτη βα-
σιλική των μέσων του 6ου αι. αφιερωμένη στον Άγιο Κήρυ-
κο, ενώ ορισμένα αρχαία κτήρια μετασκευάσθηκαν σε χριστια-
νικούς ναούς, όπως η βασιλική του Θεσμοφορίου κατά τον
6ο αι. και η βασιλική κοντά στο Ασκληπιείο, της ίδιας περίπου
εποχής. Σε οικία ανήκε μάλλον το μικρό βαλανείο του 5ου-6ου
αι. που αποκαλύφθηκε στην υπόστυλη αίθουσα και είχε σταυ-
ρόσχημη κάτοψη, με υπόκαυστο.
584. Μύκονος, η.
Οι ελάχιστες υλικές μαρτυρίες που σώζονται δεν μας επιτρέ-
πουν να έχουμε σαφή εικόνα για την Μύκονο της βυζαντινής
περιόδου. Τα περισσότερα στοιχεία προέρχονται από τις πε-
ριγραφές των περιηγητών και των γεωγράφων. Στην παλαι-
οχριστιανική περίοδο η Μύκονος υπάγεται στην επαρχία της
Αχαΐας και κατά τη μεσοβυζαντινή στο θέμα των Νήσων. Στον
7ο αι. χρονολογείται το Παλαιόκαστρο (4), το ένα από τα δύο
γνωστά κάστρα της Μυκόνου. Βρίσκεται σε ύψωμα στο εσω-
τερικό του νησιού και πιθανότατα κτίστηκε επάνω σε αρχαιό-
τερο. Μαζί με άλλα οχυρωματικά έργα στην κορυφή και στις
δυτικές υπώρειες του λόφου του Αϊ-Λιά του Βορνιώτη, απο-
τέλεσαν την αντίδραση των Βυζαντινών στις επιδρομές του
αραβικού στόλου στο Αιγαίο. Την ίδια εποχή εγκαταλείπεται
η Χώρα και η περιοχή της. Στη θέση αυτή οι κάτοικοι θα ξα-
ναγυρίσουν με την ίδρυση του Κάστρου που πιθανότατα συν-
δέεται με την εγκατάσταση στο νησί μετά το 1207 των αδελ-
φών Γκίζη, η δυναστεία των οποίων εξουσίασε την Μύκονο
έως το 1390.
Το Κάστρο της Χώρας (1) ήταν οικισμός οχυρωμένος μέσα
σε αμυντικό περίβολο. Το περιτείχισμά του αποτελείται από
λίγα, φρουριακού τύπου στοιχεία και κυρίως από τους ενι-
σχυμένους εξωτερικούς τοίχους των περιμετρικών οικοδο-
μών του, οι οποίες σχημάτιζαν συνεχή περιφερειακή οικοδο-
