Μεσημέρι, το.
Χορτιάτης, ο.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
131
108
.
Μεσημέρι, το.
Στο σύγχρονο νεκροταφείο του χωριού ανασκάφηκε παλαιό-
τερο κοιμητήριο, με χρήση από τον 13ο ως τον 15ο αι., στοι-
χείο που επιβεβαιώνει την μαρτυρούμενη σε γραπτές πηγές
ύπαρξη οικισμού κατά το συγκεκριμένο διάστημα.
109. Επανωμή, η.
Στην θέση Μπγιαδούδι έχει ανασκαφεί τρίκλιτη παλαιοχρι-
στιανική βασιλική με νάρθηκα και προσκτίσματα, στα οποία
περιλαμβάνονται βαπτιστήριο και εργαστηριακοί χώροι. Ο
ναός είχε αρχιτεκτονικά γλυπτά, εντοίχια ψηφιδωτά και μαρ-
μαροθετήματα. Στο ίδιο συγκρότημα έχει βρεθεί παλαιοχρι-
στιανικός καμαροσκέπαστος τάφος με ζωγραφικό διάκοσμο
του 5ου-6ου αι. Στην παρακείμενη θέση Λιμόρι έχει ερευνη-
θεί εκτεταμένο νεκροταφείο με χρήση κυρίως κατά τον 4ο
και το α΄ μισό του 5ου αι.
110. Περιστερά, η.
Η πρώτη μνεία του ναού του Αγίου Ανδρέα γίνεται στον βίο
του αγίου Ευθυμίου του Νέου, όπου αναφέρεται η ύπαρξη
ερειπωμένης εκκλησίας του Αγίου Ανδρέα κοντά σε πηγή με
το όνομα
Περιστεραίς
, σε κορυφή όρους ευρισκόμενου ανατο-
λικά της Θεσσαλονίκης (Χορτιάτης). Τον ναό που ήταν αρχικά
ένα τετράκογχο μαρτύριο αναζήτησε ύστερα από θεία υπόδει-
ξη ο άγιος και όπως προκύπτει από τον βίο του, τον ανέσκαψε
και τον ανοικοδόμησε, προσθέτοντας δύο προσκολλημένα σε
αυτόν παρεκκλήσια, τα οποία τιμώνταν στο όνομα των αγίων
Ιωάννη Προδρόμου και Ευθυμίου. Το κτήριο ολοκληρώθηκε το
870 και λειτούργησε ως καθολικό ανδρώας μονής. Ο σημερι-
νός ναός είναι τετράκογχος ελεύθερος σταυρός και καλύπτε-
ται με πέντε τρούλους. Ο κεντρικός οκταγωνικός τρούλος, με-
γαλύτερος και υψηλότερος των άλλων, στηρίζεται σε τέσσε-
ρις κίονες. Από το ζωγραφικό διάκοσμο σώζονται τμήματα πα-
ραστάσεων σε διάφορα σημεία –κυρίως στον κεντρικό τρού-
λο–, ορισμένες από τις οποίες παρουσιάζουν δυσερμήνευτες
ιδιοτυπίες (π.χ. ανθρωπόμορφα πτηνά), ενώ και η χρονολόγη-
σή τους παραμένει προβληματική.
111. Χορτιάτης, ο.
Ο βυζαντινός ναός της Μεταμόρφωσης βρίσκεται στο κέντρο
του οικισμού του Χορτιάτη και αποτελεί το μοναδικό δείγμα του
αρχιτεκτονικού τύπου του μεσοβυζαντινού απλού οκταγωνικού
ναού που σώζεται στην Μακεδονία. Ο ναός έχει τετράγωνη κά-
111. Χορτιάτης, Μεταμόρφωση, κάτοψη
110. Περιστερά, Άγιος Ανδρέας, κάτοψη
109. Επανωμή, βασιλική στη θέση Μπγιαδούδι, κάτοψη
