Λέρος, η.
Λέρος, η.
ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ
394
601. Λέρος, βασιλική στο Παρθένι, ψηφιδωτό
601. Λέρος, Λακκί, Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος
601. Λέρος, Λακκί, Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, τοιχογραφία
Οι αρχαιολογικές ενδείξεις απουσιάζουν από τον 7ο ως τον
10ο αιώνα, περίοδος κατά την οποία εγκαταλείπονται λόγω
των αραβικών επιδρομών οι παραθαλάσσιοι οικισμοί και κτί-
ζονται κάστρα.
Σύμφωνα με έγγραφα του αρχείου της μονής του Αγίου
Ιωάννη Θεολόγου στην Πάτμο, από το 1087 ως το 1263 η Λέ-
ρος συνδέεται με το μοναστήρι, που διαθέτει δύο μετόχια
στο νησί, στο Παρθένι και στα Τεμένια, τα οποία δωρήθηκαν
στον όσιο Χριστόδουλο από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α΄ Κο-
μνηνό με χρυσόβουλλο το 1087. Αντιπροσωπευτικό μνημείο
αυτής της περιόδου τόσο από πλευράς αρχιτεκτονικής όσο
και από πλευράς ζωγραφικής είναι ο ΄Αγιος Ιωάννης ο Θεο-
λόγος στο Λακκί (6), τρίκλιτη τρουλαία βασιλική με οικοδο-
μικές φάσεις από τον 10ο αι., ενώ οι σωζόμενες τοιχογρα-
φίες ανάγονται στις αρχές του 13ου αι. Άλλες εκκλησίες με
τοιχογραφίες της Ιπποτοκρατίας είναι η Παναγία Γουρλομά-
τα (1368) και ο Άγιος Πέτρος στον Δρυμώνα (4), ο Άγιος Ζα-
χαρίας στην Μερικιά (5) κ.ά. Ήδη από τις αρχές του 12ου αι.
(1102-3) έχουν αρχίσει να επισκέπτονται το νησί Δυτικοί περι-
ηγητές, κίνηση που συνεχίστηκε κατά την περίοδο της Ιππο-
τοκρατίας και της Τουρκοκρατίας.
Τα σωζόμενα κάστρα είναι του Παντελίου (3) και των Λεπί-
δων ή Παλαιόκαστρο (8). Το πρώτο, που δεσπόζει πάνω από
τους οικισμούς της Αγίας Μαρίνας και του Πλατάνου, φέρει
τρεις περιβόλους, από τους οποίους οι δύο ανάγονται στους
μεσοβυζαντινούς χρόνους και ο τρίτος στον 15ο αι., και σώ-
ζει πέντε εκκλησίες της εποχής της Ιπποτοκρατίας. Το δεύ-
τερο, ερειπωμένο, βρίσκεται στον κόλπο του Ξηροκάμπου
και οικοδομήθηκε στην ελληνιστική περίοδο, αλλά η χρή-
ση του συνεχίστηκε μέχρι τον 11ο αι., όπως συμπεραίνεται
από το χρυσόβουλλο του Αλεξίου Κομνηνού. Συγκεκριμένα,
με εντολή της Άννας Δαλασσηνής δόθηκε στους κατοίκους
του νησιού όταν αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το κάστρο
του Παντελίου.
