302
Selçuk. Έφεσος, η.
Selçuk. Έφεσος, η.
ΠΑΡΑΛΙΑ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ & ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ
555. Έφεσος, Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος
431. Τα πολυάριθμα κατάλοιπα εκκλησιαστικών και κοσμικών
κτηρίων, τα ποικίλα γλυπτά, τα έργα μικροτεχνίας καθώς και
οι επιγραφές, δίνουν με σαφήνεια την εικόνα μιας μεγάλης
πόλης της ύστερης αρχαιότητας και του μεσαίωνα. Επακό-
λουθο της σασσανιδικής επιδρομής του 614 καθώς και αυ-
τών των Αράβων του 7ου-8ου αι., ήταν η μεγάλη συρρίκνω-
ση της πόλης και ο περιορισμός της μέσα στα βυζαντινά τεί-
χη. Τον 10ο αι., εξαιτίας της επίχωσης του λιμανιού μετακι-
νείται στο λόφο του Ayasoluk, ο οποίος είχε ήδη οχυρωθεί
από τον 8ο αι.
Η σημαντικότερη εκκλησία της πόλης είναι ο ναός της Πανα-
γίας, μια ιδιαίτερα επιμήκης τρίκλιτη βασιλική κτισμένη τον
5ο αι. στη νότια στοά του περιβόλου του ναού του Ολυμπι-
είου, όπου πιθανότατα συγκλήθηκε και η Σύνοδος του 431.
Δίπλα κτίστηκαν το επισκοπικό μέγαρο και ένα βαπτιστήριο.
Μετά την καταστροφή της από σεισμό, πιθανώς αυτόν του
557, μετασκευάστηκε σε τρουλαία βασιλική. Διάφορες μετα-
γενέστερες επισκευές σημειώνονται μέχρι το τέλος του 10ου
αι.(;). Πάνω από τον τάφο του ευαγγελιστή Ιωάννη, έξω από
την πόλη, κτίστηκε αρχικά ένα μαρτύριο (4ος αι.;). Τον 5ο αι.
ανεγέρθηκε μια μεγάλη σταυρόσχημη βασιλική με βαπτιστή-
ριο και σκευοφυλάκιο. Επί Ιουστινιανού και Θεοδώρας, γύρω
στο 540/50 μετασκευάστηκε σε μια τεράστια τρουλαία βασι-
λική, όμοια με τον ναό των Αγίων Αποστόλων στην Κωνστα-
ντινούπολη (Προκόπιος,
Περί Κτισμάτων
, VΙ,4-6). Κατάλοιπα
από τον λειτουργικό εξοπλισμό δείχνουν ότι ήταν σε χρήση
και τα μεσοβυζαντινά χρόνια. Το σκευοφυλάκιο μετατράπη-
κε αργότερα σε παρεκκλήσιο και διακοσμήθηκε με τοιχογρα-
φίες του 10ου-11ου αι. Κατάλοιπα του υδρευτικού συστήμα-
τος και μία κινστέρνα σώζονται στα νοτιοανατολικά του λό-
φου. Από τα υπόλοιπα παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά κτή-
ρια μπορούν να αναφερθούν τα εξής: μια βασιλική στο ανα-
