Το Αιγαίο υπήρξε για αιώνες το φυσικό πλαίσιο ευρύτατων πολιτισμικών ανταλλαγών, που σηματοδοτούν τις ατέλειωτες διαδρομές των ανθρώπων στο χώρο της Μεσογείου. Προϊόντα αυτών των γόνιμων ανταλλαγών και αλληλεπιδράσεων στη μακρά διάρκεια είναι τα παραμύθια. Αναγνωρίζοντας την πολλαπλή αξία της λαϊκής κληρονομιάς, το Υπουργείο Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής στήριξε την παρούσα μελέτη της επικούρου καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Αιγαίου κ. Μαριάνθης Καπλάνογλου. Συγκεκριμένα, η μελέτη περιλαμβάνει 54 λαϊκά παραμύθια, όπως τα αφηγήθηκαν ισάριθμοι λαϊκοί παραμυθάδες από νησιωτικές κοινότητες του Αιγαίου, όπου η τέχνη της αφήγησης παραμυθιών είναι μια ζωντανή παράδοση. Οι διηγήσεις συνοδεύονται από φωτογραφικά πορτρέτα των αφηγητών στις καθημερινές τους ασχολίες, που έκανε ο Νίκος Οικονομόπουλος. Η έκδοση πραγματοποιήθηκε με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής και του Κέντρου Μελετών Καπλάνογλου (ΚΕ.ΜΕΛ.ΚΑ.).

2004

Πρόκειται για τη μελέτη της ερευνήτριας και συγγραφέως Μαρίας Αναγνωστοπούλου, που αφορά την κεντητική της Λέσβου από τον 18ο αιώνα μέχρι τον 20ό αιώνα. Το βιβλίο διαιρείται σε τρεις κύριες θεματικές ενότητες. Το πρώτο μέρος αναφέρεται στις συνθήκες που ευνόησαν την ανάπτυξη της κεντητικής, στη θέση που είχε το κέντημα στη ζωή της οικογένειας, στα ήθη και τις παραδόσεις του νησιού, όπως και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αυτής της τέχνης. Η δεύτερη ενότητα αναφέρεται στην παρουσία της κεντητικής στην αγροτική και λαϊκή κοινότητα του 18ου και 19ου αιώνα. Το τρίτο μέρος συνδέεται με τον αστικό μετασχηματισμό στην οικονομία και την κοινωνία της Λέσβου, από τα μέσα του 19ου αιώνα, και σχετίζεται με επιδράσεις δυτικοευρωπαϊκών προτύπων που δέχεται και η διακοσμητική χειροτεχνία του νησιού. Αναφέρεται στο ρόλο που έπαιξε στην εκμάθηση και διάδοση της δαντέλας και του ασπροκεντήματος, η δημιουργία εργαστηρίων κεντητικής, από φιλανθρωπικούς συλλόγους κυριών της Μυτιλήνης, με σκοπό την προσφορά εργασίας σε άπορες γυναίκες. Επίσης αναφέρεται στην προσπάθεια αναβίωσης του παραδοσιακού κεντήματος, από συλλόγους και οργανισμούς στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Η έκδοση περιλαμβάνει ευρετήριο λέξεων και ονομάτων, βιβλιογραφία και κατάλογο εικόνων.

2004

Πρόκειται για μια εμπεριστατωμένη μελέτη, της καθηγήτριας της Φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κατερίνας Κορρέ - Ζωγράφου, για την κεραμεικλη τέχνη, των τοπικών παραγωγών αλλά επιπλέον και των εισαγωγών κεραμεικών προϊόντων από τις χώρες της Δύσης και της Ανατολής από το 1700 και μετά. Είναι αποτέλεσμα πολύχρονης επιτόπιας έρευνας στα νησιά του Αιγαίου αλλά και εκτεταμένης βιβλιογραφικής μελέτης. Περιλαμβάνει σημαντικότατο πρωτογενές υλικό διατυπώνοντας προτάσεις και θέσεις που στηρίζονται όχι μόνο στην επισήμανση του σωζόμενου υλικού αλλά και στη διασταύρωση του με αρχειακές πηγές. Κρατώντας την παμπάλαια τέχνη του πηλού, εργαστήρια στη Μυτιλήνη, τη Σίφνο, και τις Μαργαρίτες της Κρήτης μας έδωσαν ως τις μέρες μας θαυμάσια δείγματα τέχνης και φαντασίας με μόνο υλικό τη γη, το χρώμα και το μεράκι του δημιουργού, αποδεικνύοντας πως η κεραμεική τέχνη είναι ένα ζωντανό κομμάτι της λαϊκής μας παράδοσης και του αιγαιακού πολιτισμού.

2003